Yurtdışı diploma denklik ve tanıma işlemleri YÖK tarafından yapılmaktadır. Eğitim hakkı her şeyden önce bir insan hakkı olup Türk hukukunda da anayasal bir hak olarak Anayasa’nın 42. maddesinde düzenlenmiştir. Eğitim hakkının öncelikle bir insan hakkı olması onun uluslararası anlamda dikkate alınarak korunmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda yurtdışı yükseköğretim kurumlarında eğitim görmüş olan Türk vatandaşlarının ve yabancı uyruklu vatandaşların almış oldukları eğitimi belgelendiren diplomalarının Türkiye’de de geçerliliğinin tanınması ve bu diplomalara denklik verilmesi eğitim hakkının sağlanması için büyük önem taşımaktadır. Anayasa’nın belirtilen maddesinde düzenlenen eğitim hakkı, kız erkek ayrımı yapmaksızın her insanın sahip olduğu temel haklardandır. Bu hakkın temel hak olması ise, eğitimin; bireylerin kişiliklerinin bütün yönleriyle gelişmesinde önemli bir etken olması ve bireylerin benliklerini ortaya koyabilmesi ve özgürleşebilmeleri ile doğrudan doğruya ilişkili bir süreç olmasıdır. Para ile satılamayan eğitim hakkı, kişinin toplumda yer almasını sağlayan ve topluma yararlı bir birey olma yolunda etkin katkıları olan bir haktır. Bu nedenlerle de Eğitim hakkı, evrensel ölçekte de temel bir insan hakkı olarak kabul görmektedir.

Yüksek öğrenimlerini yurt dışında tamamlayanların mezun oldukları alanlarda çalışabilmeleri, ileri düzey eğitimlerine devam edebilmeleri ve daha bir çok hak ve imkandan yararlanabilmeleri  için diploma  denklik belgesi almaları gerekmektedir. Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınmış ön lisans, lisans ve lisans üstü diplomaların denkliğini tespit etmek, 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7/p maddesinde Yükseköğretim Kurulunun görevleri arasında sayılmıştır. Konu ile ilgili ayrıntılı düzenlemeler ise Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliğinde belirlenmiştir. Tanıma ve denklik işlemleri Yükseköğretim Kurulu bünyesinde Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Bu makalemizde denklik belgesi alınması ile ilgili iş ve işlemler hakkında bilgi vermeye çalışacağız.

Diploma Denklik ve Tanıma Nedir?

Yukarıda adı geçen Yönetmelik’in 3. maddesinde de tanımlandığı üzere denklik; “Yükseköğretim Kurulunca tanınan yurt dışı yükseköğretim kurumlarından ve programlarından alınan ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarının, ilgili eğitim düzeyindeki kazanımlar bakımından Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarınca verilen ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomaları ile eşdeğerliğinin tespit edilmesidir.” Aynı kanun maddesi tanımayı ise “Yurtdışı bir yükseköğretim kurumunun ve bu kurumun ilgili programının akademik derece (ön lisans, lisans ve lisansüstü) vermeye yetkili olduğunun Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilmesidir.” şeklinde tanımlamıştır.

Kanun maddesinde tanımlanan bu iki uygulama birbirinden farklı müesseseleri oluşturur. Ancak çoğu zaman bu iki kavram birbiri ile karıştırılmaktadır. Tanımlarından da anlaşılacağı üzere bir diplomaya denklik verilmesi o diplomanın YÖK tarafından tanınmasından daha geniş bir kavramdır. Bir yurtdışı yükseköğretim diplomasına denklik verilmesi ile diploma Türkiye’deki bir yükseköğretim kurumundan alınan diploma ile eşdeğer kabul edilmektedir. Ancak YÖK tarafından yurtdışı yükseköğretim diplomasının tanınması yalnızca bu diplomayı veren yükseköğretim kurumunun söz konusu diplomayı vermeye yetkili olduğunu ifade eden bir kabulden ibarettir. İdarin bu konuda takdir yetkisi yoktur.

Yükseköğretim Kurulu (YÖK); ülkemizde yükseköğretime ilişkin olarak faaliyet gösteren özerk ve kamu tüzel kişiliğine sahip bir kuruluştur. Yurtdışı yükseköğretim diplomalarının tanınması ve denkliğine ilişkin işlemler de YÖK tarafından yürütülmektedir. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun “Yükseköğretim Kurulunun görevleri” başlıklı 7. maddesinin “p” bendine göre YÖK’ün görevlerinden biri de “Yurt dışındaki yükseköğretim kurumlarından alınmış ön lisans, lisans ve lisansüstü diplomaların denkliğini tespit etmek” olarak düzenlenmiştir. Yükseköğretim Kurulu bu hükme dayanarak yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan ön lisans, lisans, yüksek lisans diplomalarının tanıma ve denklik işlemlerinde uyulacak usul ve esasları belirlemek amacıyla Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma Ve Denklik Yönetmeliği’ni düzenlemiştir. Bu yönetmelikte yurtdışı yükseköğretim diplomalarını tanıma ve denklik işlemlerine dair başvuru yolları ve inceleme yöntemleri detaylı şekilde düzenlenmiştir.

Diploma denklik başvuru linki: https://denklik.yok.gov.tr/

Yurtdışı yükseköğretim diplomalarının denkliği ve tanınması konusuna ilişkin olarak ülkemizin tarafı bulunduğu iki uluslararası sözleşme mevcuttur. Anayasa’nın 90. maddesinin son fıkrasında düzenlediği üzere “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası antlaşmalarla kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek uyuşmazlıklarda milletlerarası antlaşma hükümleri esas alınır.” Bu anlamda yurtdışı yükseköğretim diplomalarının tanınması ve denkliği hususu önemli bir temel hak ve özgürlük olan eğitim hakkını içerdiğinden bu uluslararası sözleşmeler ile ulusal kanunlardaki bir çatışma halinde söz konusu uluslararası sözleşmelerin uygulanması gerekecektir.

“Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme” ve  “Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma” bu alanda ülkemizin tarafı bulunduğu uluslararası sözleşmelerdir.  Bu uluslararası sözleşmelerin kapsamına giren uygulamalar ve kişiler söz konusu olduğunda anlaşma hükümleri öncelikli olarak uygulanarak diploma denklikleri ve tanımaları sağlanmaktadır.

Diploma Denklik Belgesi Nedir?

Denklik; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yurtdışı yükseköğretim kurumlarından ve programlarından alınan ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarının, ilgili eğitim düzeyindeki kazanımlar bakımından Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarınca verilen ön lisans, lisans ve yüksek lisans diplomalarına eşdeğerliğinin tespit edilmesidir. Diploma denklik belgesi ise denkliği talep edilen diplomanın Türk yükseköğretim sisteminde hangi alan ve düzeye eşdeğer olduğunu gösterir belgedir. Yönetmelikte yer alan bu tanımlardan da anlaşılacağı gibi denklik belgesi alabilmek için diplomanın öncelikle Yükseköğretim Kurulunca tanınan yurtdışı yükseköğretim kurumlarından ve programlarından alınmış olması gerekmektedir. Yükseköğretim Kurulunca tanınmayan bir okuldan alınan diploma için denklik belgesi verilmesi mümkün değildir.

Yurtdışı diplomalarını tanıma ve denklik işlemleri yapılırken kişiye diploma denklik belgesi verilir. Diploma denklik belgesi, yurt dışından lisans, yüksek lisans ve ön lisans eğitimini tamamlayarak diploma sahibi olan kimselerin Türkiye’de Yükseköğretim Kurumu tarafınca eşdeğerlilik ve yeterliliklerinin benimsendiği ve bunun onaylandığını gösteren belgeye verilen isimdir. Başvuru aşaması her bir akademik derece için farklı süreçler halinde ilerleyen diploma denklik belgesi yurtdışı yükseköğretim kurumlarından mezun olmuş bir kimse için, aynı diplomaya sahip olan yurt içerisindeki eşiti ile tüm aynı yasal haklara sahip olur. Örnek olarak, Amerika’da bulunan Sofya Üniversitesi’nin hukuk bölümü diplomasına sahip olan kişi, Türkiye’de Gazi Üniversitesinden Hukuk Fakültesinden mezun olmuş olan bir kişi ile aynı yetki ve yasal haklara sahiptir. Bunu sağlayan belge ise diploma denklik belgesidir.

Yurtdışı üniversiteler diploma denklik yönetmeliği yeniden düzenlendi. 20 Şubat 2016 tarihli ve 29630 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan ‘Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği’ yürürlükten kaldırıldı. Yeni yönetmelikle yurtdışındaki yükseköğretim kurumlarından alınan ön lisans, lisans, yüksek lisans diplomalarının tanıma ve denklik işlemlerinde uyulacak usul ve esaslar düzenlendi. Denklik işlemleri sürecinde yapılacak sınav, ders veya staj tamamlama ve proje uygulamaları, komisyon tarafından doğrudan veya Bilim Alanı Danışma Komisyonu ya da üniversite görüşü alınarak karara bağlanacak. Tanınacak üniversitenin fakülte, program, anabilim dalı, bilim dalı yapılanmalarının Türk yükseköğretim sisteminde bulunan temel esasları sağlaması gerekecek. Ayrıca bünyesinde en az üç fakülte ve bir lisansüstü eğitim veren enstitünün olması, programlarının Türkiye’deki muadil programların akademik kadro yeterliklerini karşılaması ve bölümlerin eğitim sürelerinin, örgün veya uzaktan eğitim türünde olması şartı aranacak.

Yurtdışı Diploma Denklik ve Tanıma Başvuru Süreci

Yurtdışındaki üniversitelerin ön lisans, lisans ya da yüksek lisans programlarından mezun olan herkes tanıma ve denklik almak üzere YÖK Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı’na başvuruda bulunabilir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak veya yabancı uyruklu olmak bu konuda bir ayrım oluşturmamaktadır. Başvuru süreci başvuranın e-devlet veya YÖK resmi sitesi üzerinden online olarak ön başvuru yapılması ile başlar. Ön başvurunun ardından başvuran veya vekili tarafından YÖK Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı’na başvuru için gerekli evrakın teslimi yapılır. Böylece başvuru işlemleri tamamlanmış olur.

Diploma tanıma veya denklik başvurusu, şahsen ya da yetkili makamlarca düzenlenmiş vekaletnameye sahip kişi tarafından, Yükseköğretim Kurulu’nun (YÖK) belirleyeceği yöntem, usul ve esaslar çerçevesinde belirtilen belgelerle yapacak. Bir üniversitenin tanınması için, diplomayı veren kurumun faaliyet gösterdiği ülkenin yetkili makamlarınca kendi yükseköğretim sistemi içinde akademik derece vermeye yetkili bir kurum olarak kabul edilmesi ya da bir ülkenin üniversitesine bağlı olarak başka bir ülkede faaliyet gösteren kurumların menşe ülke ve faaliyet gösterdiği ülke tarafından tanınması veya Türkiye’nin üyesi olduğu uluslararası örgütlerin çatısı altında faaliyet gösteren bir yükseköğretim kurumu olması şartı aranacak.

Yeni düzenlemede, bu koşullardan herhangi birini sağlamayan bir yurtdışı yükseköğretim kurumunun tanınması için dikkate alınacak diğer hususlara da yer verildi. Tanınacak üniversitenin fakülte, program, anabilim dalı, bilim dalı yapılanmalarının Türk yükseköğretim sisteminde bulunan temel esasları sağlaması, bünyesinde en az üç fakülte ve bir lisansüstü eğitim veren enstitünün bulunması, programlarının Türkiye’deki muadil programların akademik kadro yeterliklerini karşılaması ve programlarının eğitim sürelerinin, örgün veya uzaktan eğitim türünde olması gerekecek.

Diploma Denklik ve Tanıma İçin Başvuru Evrakları

Başvuru için aranacak belgeler tanıma ve denklik için müşterek olup Yönetmeliğin 4. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre başvuru için gerekli belgeler:

• Başvuru formu
• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları için T.C. kimlik numarası bulunan nüfus cüzdanı fotokopisi, yabancı uyruklular için uyruğunda bulundukları ülke tarafından düzenlenmiş kimlik belgesinin fotokopisi
• Tanıma veya denkliği talep edilen diploma veya mezuniyet belgesinin aslı ile Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri ya da Türkiye Cumhuriyeti noterleri tarafından onaylı sureti ve onaylı Türkçe tercümesi
• Yükseköğrenim süresi içinde alınmış olan bütün derslerin notlarını ve ders saatlerini gösteren not çizelgesi aslı, Avrupa Birliğine üye ülkelerden alınan diplomalar için diploma eki aslı ile Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri ya da Türkiye Cumhuriyeti noterleri tarafından onaylı sureti ve onaylı Türkçe tercümesi, diploma eki ibraz edemeyenlerin bu durumu açıklayan ve ilgili yükseköğretim kurumundan veya ilgili ülkenin yetkili makamlarından edinecekleri belge
• Mezun olunan yükseköğretim kurumuna başka bir yükseköğretim kurumundan transfer edilen dersler var ise bu dersleri gösterir not çizelgesi aslı ile Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri ya da Türkiye Cumhuriyeti noterleri tarafından onaylı sureti ve onaylı Türkçe tercümesi.
• Yükseköğretim Kurulunun usul ve esaslarda belirlediği durumlarda, bir önceki eğitim-öğretime ilişkin olarak alınan diploma ya da mezuniyet belgesinin aslı veya bu diploma ya da mezuniyet belgesinin; alındığı kurum, Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri ya da Türkiye Cumhuriyeti noterleri tarafından onaylı sureti
• Türkiye Cumhuriyeti uyruklu başvuru sahiplerinden yükseköğrenim süresince kullanılan pasaportların asılları veya giriş-çıkış tarihlerini gösteren ve işlem gören sayfalarının Türkiye Cumhuriyeti noterleri ya da Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri tarafından onaylanmış okunaklı sureti ile il emniyet müdürlüğünden alınmış giriş-çıkış belgesi; çift uyruklu başvuru sahiplerinin öğrenim süresince öğrenim gördüğü ülkede yaşıyor olduğunu gösterir belge
• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olup Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi sınavları ile öğrenci alan yurtdışı yükseköğretim programlarından mezun olanlardan ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetindeki yükseköğretim kurumlarından mezun olan başvuru sahiplerinden, Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma çerçevesinde ortaöğrenimini Türkiye’de tamamlayanların yükseköğretime başladıkları yıl Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi sınavları puan koşullarını sağladıklarını gösterir belge veya bu sınavlara muadil olduğu Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen sınav sonuçlarına ait belgeler
• Yükseköğretime başlanılan yıl hazırlık öğrenimine tabi olanların hazırlık eğitimi aldıklarına ve başarılı olduklarına dair belge
• Yüksek lisans diploma denklik belgesi başvurularında yüksek lisans tezinin biri basılı biri elektronik ortamda olmak üzere iki adet örneği ile tez kapağının ve tez özeti kısmının Türkiye Cumhuriyeti Dış Temsilcilikleri ya da Türkiye Cumhuriyeti noterleri tarafından onaylı sureti ve onaylı Türkçe tercümesi
• Yabancı uyrukluların, ön lisans, lisans veya yüksek lisans diplomalarına mezuniyet tanıma belgesi veya diploma denklik belgesi başvurusunda bulunmalarının gerekçesini gösteren beyanı

Bu Yönetmelik kapsamında istenen belgelere ek olarak istenebilecek diğer belgeler, Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenir. Dolayısıyla ihtiyaç duyulması halinde YÖK yukarıdaki belgelere ek olarak belge talebinde bulunabilir. YÖK yukarıda sayılan belgelerin yanı sıra diploma tanıma ve denklik başvuruları talepleri için 150 TL başvuru ücreti almaktadır. Başvuru ücretinin yatırıldığına dair makbuzun Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı’na başvuru sırasında evraka eklenmesi gerekmektedir.

Diploma Denklik ve Tanıma İncelenmesi Süreci

Yurtdışı diploma denklik ve tanıma başvurularının incelenmesi Tanıma ve Denklik Hizmetleri Daire Başkanlığı tarafından yürütülmektedir. Başkanlık başvuru dosyası üzerinden usul ve esas yönünden inceleme yapar. Bu incelemede Yönetmeliğin 6. maddesine göre şu hususlar dikkate alınmaktadır:

• Belgelerin asıllığı, gerçeğe uygunluğu, üzerinde kazıntı, silinti ve benzeri tahrifatın bulunup bulunmadığı, belgelerin başvuran kişiye ait olup olmadığı, kişinin ilgili ülkede kalıp kalmadığı, pasaport bilgileri ve ülkeye giriş-çıkış dökümlerinin uygunluğu,
• Mezuniyet tanıma belgesi başvurusunda bulunan ilgililerin mezun olduğu yükseköğretim kurumunun ve programının tanınıp tanınmadığı ve alınan eğitimin derecesi,
• Diploma denklik belgesi başvurusunda, denkliği talep edilen diplomaya esas yükseköğretim programının asgari süre, kredi ve kazanımlar açısından Türk yükseköğretim sisteminde yer alan programa ve derecelere eşdeğer olup olmadığı,
• Denklik için başvurusu yapılan diploma programının aynısı veya benzerinin Türk yükseköğretim sisteminde bulunmadığı durumlarda, bu Yönetmelikte belirtilen diğer şartların sağlanması hâlinde diplomanın ön lisans, lisans ve yüksek lisans dereceleri açısından Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğerliği,
• Unvan kullanılmasını gerektiren durumlarda 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 43 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca kazanılan unvanla aynı olup olmadığı.

Başkanlıkça yapılan bu incelemenin ardından gerekli görüldüğü hallerde Bilim Alanı Danışma Komisyonu’ndan veya üniversitelerden akademik görüş alınır. Ardından Başkanlık bir ön inceleme raporu hazırlayarak Tanıma ve Denklik Komisyonu’na sunar.Bu işlemleri e-devlet üzerinden takip edebilirsiniz.

Komisyon nihai raporunu hazırlamadan önce takdiren diplomaya ilişkin teyitleri sağlamak üzere dış temsilciliklerle yazışmalar yapabilir. Ayrıca başvuruya ilişkin her konuda bilgi ve belge talebinde bulunabilir. Tüm bu inceleme sürecinin ardından Komisyon nihai raporunu hazırlayarak Yükseköğretim Yürütme Kurulu’na sevk edilir. Yükseköğretim Yürütme Kurulu başvuruyu karara bağlar.

İnceleme Sonucu Verilebilecek Kararlar

Yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca Yükseköğretim Yürütme Kurulu incelemeler neticesinde üç çeşit karar verebilir. Bu kararların verilme gerekçe ve sebepleri yine 7. maddede yer almaktadır.

Kabul Kararı

Tanıma ve denklik koşullarını taşıyan, inceleme sonucunda başvurusunda eksiklik bulunmayan başvurulardan bazıları için Seviye ve Yeterlilik Belirleme Sistemi (SYBS) uygulanmasına gerek kalmaksızın kabul kararı verilir. Yönetmeliğin 7. maddesinin 1. fıkrasına göre SYBS uygulanmaksızın kabul edilecek başvurular şunlardır:

• Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğer bir karşılığının olması hâlinde, yükseköğrenime başlanılan yıl Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş olan sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenen dilimdeki üniversitelerden alınan diplomalar,
• Türk yükseköğretim sisteminde eşdeğer bir karşılığının olması hâlinde Yükseköğretim Kurulunun tescil yetkisi verdiği ya da tescil yetkisini kabul ettiği uluslararası kalite güvencesi kuruluşları tarafından akredite edilen programlardan alınmış diplomalar,
• Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi Kılavuzunda yer alan yurtdışındaki yükseköğretim programlarına yerleştirilenlerin veya bu programlara yerleştirilen en son öğrencinin aldığı puanı alarak aynı yıl ilgili yükseköğretim kurumunun aynı programına kayıt yaptıranların diplomaları,
• Bu maddenin (a) ve (b) bentlerinde belirtilen yükseköğretim kurumlarına ders transferi/yatay geçiş yoluyla geçerek öğreniminin en az %70’ini bu yükseköğretim kurumlarında tamamlayanların diplomaları,
• Yükseköğrenime başladıkları ilk eğitim öğretim döneminde ÖSYM’nin yükseköğretime geçiş için aradığı asgari şartları karşılamış olan ve (c) bendinde belirtilen yükseköğretim kurumlarına ders transferi/yatay geçiş yoluyla geçip öğreniminin en az %70’ini bu yükseköğretim kurumlarında tamamlayanların diplomaları.

Ayrıca yukarıda belirtilen programlar dışındaki diplomalar için aynı maddenin 2. fıkrasına göre; Türk yükseköğretim sistemindeki eşdeğer programa göre temel kazanımlar, teorik ve uygulamalı dersler staj ve projeler bakımından yeterliğinin Komisyon tarafından doğrudan veya Bilim Alanı Danışma komisyonu ve/veya yükseköğretim kurumlarının görüşleri dikkate alınarak kabul edilmesi halinde SYBS uygulanmaksızın denklik işlemi yapılır.

Kabul kararı verilmesi halinde YÖK tarafından mezuniyet denklik belgesi veya diploma denklik belgesi verilmektedir. Bu iki belge uygulamada aynı işlevi görmektedir. Geçerliliklerine ilişkin bir fark bulunmamakla birlikte mezuniyet denklik belgesi mezuniyet belgesi ile başvuru yapılması halinde, diploma denklik belgesi diploma aslı ile başvuru yapılması halinde verilmektedir.

Red Kararı

Yükseköğretim Yürütme Kurulunca red kararı verilmesi gereken haller Yönetmeliğin 7. maddesinin 6. fıkrasında açıkça düzenlenmiştir. Buna göre:

• YÖK tarafından tanınmayan yükseköğretim kurumlarında görülen eğitim-öğretim sonunda alınan diplomalara ilişkin mezuniyet tanıma belgesi veya denklik başvuruları reddedilir.
• İlgililerin, uzaktan öğretim kapsamı dışında kalan açık öğretim ve dışarıdan eğitim gibi devam zorunluluğu bulunmayan bir eğitim-öğretim süreci sonunda aldıkları diplomalara ilişkin denklik başvuruları gerekçesi belirtilmek suretiyle reddedilir.
• Mezuniyet tanıma belgesine veya denkliği talep edilen diplomaya esas teşkil eden yükseköğretim programının, eğitim programı/alanı ve derecesi bakımından Türk yükseköğretim sistemindeki ilgili programlara denk görülmemesi hâlinde başvuru talebi reddedilir.
• Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalarla öğrenim dilinin Türkçe olarak belirlendiği programlar ile Yükseköğretim Kurulu tarafından yurtdışında tanınan Türkçe programlar dışında öğrenim dili Türkçe olan programlardan alınan diplomalar için yapılan denklik başvuruları reddedilir.
• Öğrenim süresince kullanılan pasaportun/pasaportların ve il emniyet müdürlüğünden alınan giriş-çıkış dökümünün incelenmesi sonucunda her bir eğitim-öğretim dönemi için öğrenim görülen ülkedeki bulunma süresinde eksiklik tespit edilenlerin başvuruları reddedilir.
• Tanınan bir yükseköğretim kurumundan alınmış olmasına rağmen ön lisans, lisans veya yüksek lisans eğitimine eşdeğer olmayıp genellikle meslek eğitimini içeren ve alınmış olduğu ülkede bir üst öğrenime geçişe izin vermeyen veya Türkiye’deki akademik derecelere karşılık gelmeyen ara derecelere ilişkin başvurular reddedilir.

Kurul tarafından red kararı verilmesine aynı fıkranın çeşitli bentlerinde bazı istisnalar getirilmiştir. Buna göre:

• Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınmayan bir yükseköğretim kurumundan, tanınan başka bir yükseköğretim kurumuna geçerek öğrenimini tamamlayanların diplomaları, öğreniminin en az %70’ini tanınan yükseköğretim kurumundan almış olmaları hâlinde incelemeye tabi tutulur.
• Açık öğretim ve dışarıdan eğitim gibi devam zorunluluğu bulunmayan eğitim-öğretim programlarında alınan derslerin en az % 70’ini örgün eğitim şeklinde alanların diplomaları incelemeye tabi tutulur.

Seviye ve Yetenek Belirleme Sistemi (SYBS) Uygulanması Kararı

Yönetmelik mezun olunan programla ilgili temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, programın niteliği, teorik ve uygulamalı dersler, stajlar ve projeler yönünden eksiklik tespit edildiğinde ve/veya tereddüt oluştuğunda, denklik talebi ile ilgili olarak Seviye ve Yeterlik Belirleme Sistemi (SYBS) uygulaması sonucuna göre karar verilmesini öngörmektedir. SYBS uygulamaları Yönetmelikte şu şekilde örneklendirilmiştir:

• ders tamamlama,
• staj tamamlama,
• proje yapma
• veya sınava tabi tutma

Programın niteliğine göre gibi bu uygulamalardan biri, birkaçı veya tamamı kullanılarak kazanımların elde edilme düzeyi değerlendirilmekte ve denklik talebi sonuçlandırılmaktadır. Yönetmeliğin 3. maddesinde SYBS; mezun olunan programla ilgili temel kazanımlar, eğitim-öğretimin dili, programın niteliği, teorik ve uygulamalı dersler, stajlar ve projeler yönünden eksiklik tespit edildiğinde veya tereddüt oluştuğunda, söz konusu programın niteliğine göre ders tamamlama, staj tamamlama, proje yapma veya sınava tabi tutma gibi uygulamalardan birinin, birkaçının veya tamamının kullanılarak kazanımların elde edilme düzeyini ölçme, değerlendirme ve belirlemeye yönelik işlemler bütünü olarak tanımlanmıştır.

Yükseköğretim Yürütme Kurulunca SYBS uygulanması kararı verilmesi başvuranın SYBS işlemlerinden birine veya birkaçına tâbi tutulacağı anlamına gelmektedir. Bu işlemler ders tamamlama, seviye tespit sınavı, yapılandırılmış klinik sınav, ilmî hüviyet sınavı, klinik pratik yapma, staj tamamlama, proje yapma gibi uygulamaları kapsamaktadır. Bilim Alanı Danışma Komisyonu ve yükseköğretim kurumlarından alınan görüşler doğrultusunda Yükseköğretim Yürütme Kurulu SYBS uygulanmasına karar verebilmektedir. Yurtdışı diplomalarını tanıma ve denklik işlemleri bu şekilde kişiye tebliğ edilecektir.

Uzaktan Öğretimde Denklik

Yönetmelik uzaktan eğitim sonucu alına diplomaların denkliği için ayrıca bazı şartlar aramaktadır. Buna göre uzaktan eğitim diplomalarına denklik verilebilmesi için;

a) uluslararası anlaşmalarla kurulan yükseköğretim kurumlarındaki veya resmî dili Türkçe olan ülkelerdeki uzaktan öğretim programları hariç olmak üzere yurtdışı yükseköğretim kurumlarındaki uzaktan öğretim program dilinin Türkçe olmaması.

b) Uzaktan öğretim programı kazanımlarının aynı alandaki örgün eğitim programı kazanımları ile uyumlu olması.

c) Uzaktan öğretim programının mezuniyet için gerekli kredi toplamının o ülkedeki eşdeğer örgün eğitim programının kredi toplamına eşit veya toplamından daha fazla olması.

d) Öğrenim görülen dilde Yükseköğretim Kurulu tarafından kabul edilen sınavlardan Kurulun belirlediği puanların alınmış olması.

Gerekmektedir.

Uzaktan öğretim yoluyla mezun olunan programın kazanımları ile aynı alandaki örgün eğitim programı kazanımlarının değerlendirilmesi neticesinde alınan eğitimin veya kazanımlarının yetersizliği ile ilgili şüphe oluştuğunda başvuru sahibi, Yükseköğretim Kurulunun belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde SYBS işlemlerine tabi tutulur.

Başarı sıralaması şartı bulunan tıp, diş hekimliği, eczacılık, hukuk, öğretmenlik, mühendislik, mimarlık ile Kurulun belirlediği klinik uygulaması olan sağlık programlarında uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalara denklik işlemi yapılmaz. Bunların dışında kalan programlarda ise yükseköğrenime başlanılan yıl Yükseköğretim Kurulu tarafından belirlenmiş olan sıralama kuruluşlarınca yapılan dünya üniversite sıralamalarının birinde, ilk dört yüzlük dilim içerisindeki üniversitelerden uzaktan öğretim yoluyla alınan diplomalara SYBS uygulanmaksızın denklik işlemi yapılır.

Diploma Tanıma ve Denklik Red Kararına Karşı İtiraz ve Dava Süreci

Anayasa’nın 125. maddesinde düzenlendiği üzere idarenin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolu açıktır. Başvuran red kararının kendisine tebliğ tarihinden itibaren 60 gün içinde idare mahkemelerinde iptal davası açabilir. YÖK özerk ve kamu tüzel kişiliğini haiz bir kuruluş olduğundan söz konusu başvuru doğrudan YÖK’e yapılacaktır. YÖK’e yapılacak bu başvuru ile 60 günlük dava açma süresi durur. YÖK tarafından başvurana verilecek cevabın başvurana tebliğ tarihinden itibaren ise kalan dava süresi işlemeye devam edecektir. Ancak bu başvuru zorunlu bir başvuru olmadığından dava süresi içinde doğrudan idare mahkemesinde dava açmak da mümkündür.

Şartlarının oluşması halinde iptal davası ile birlikte ya da iptal davası sonucu iptal kararının verilmesinin ardından tam yargı davası açılması da mümkündür. Bu konuda idare hukuku avukatı tarafından yürütülmesi davanın usul ve esastan doğru yürütülmesine fayda sağlayacaktır. Açılacak idari davada yürütme durdurma talep edilmelidir. İdare mahkemesinde yapılan yargılama neticesinde mahkemece red kararının iptaline karar verildiği takdirde başvuran YÖK’e yargı kararının yerine getirilmesi için yazılı başvuruda bulunmalıdır. Yurtdışından alınan diplomaya denklik verilmemesi emsal kararı Danıştay 8.Dairesinin 12.11.2014 tarih ve 2014/3824E. ve 2014/8548K. sayılı kararı yazımızda paylaşılmıştır.

Diploma Denklik Davası

Yukarıda açıklamaya çalıştığımız gibi denklik belgesi alabilmek için öncelikle Yükseköğretim Kurulu tarafından tanınan bir kurumdan mezun olunması gerekmektedir. Denklik belgesi alınırken herhangi bir sorun yaşanmaması için eğitim süreçleri titizlikle takip edilmeli, gereken bilgi ve belgelerin eksiksiz bir şekilde sunulmalıdır. Denklik başvurularında gereken koşullar sağlanmış ise başvuru kabul edilerek denklik belgesi verilmekte, denklik için aranan şartlar yoksa başvuru reddedilmektedir. Kimi durumlarda ise Seviye ve Yeterlik Belirleme Sistemi (SYBS) uygulaması sonucuna göre denklik başvurusu kabul edilmekte ya da reddedilmektedir.

Denklik başvuru süreçlerindeki iş ve işlemler idari işlem niteliğindedir ve bu nedenle de idari yargı denetimine tabi bulunmaktadır. Denklik talebinin reddi halinde eğitim için harcanan emek, zaman ve para açısından son derece ağır kayıplar söz konusu olabilecektir. Herhangi bir mağduriyet yaşanmaması için denklik talebi ile ilgili davalarda konunun uzmanı olan avukatlardan profesyonel hukuki destek alınması faydalı olacaktır. Diploma denklik başvurusu reddolan kişi, red kararının kendisine bildirilmesinden itibaren 60 gün içerisinde denklik başvurusunun reddine ilişkin iptali davası açabilir. İstisnai durumlar haricinde, dava konusu kararı veren idare yani davalı Ankara ilinde bulunduğundan yetkili mahkemeler Ankara İdare Mahkemeleri olacaktır. Bu davada davalı YÖK olacaktır. Hasımı doğru belirtmeniz gereklidir.

Yurtdışından Alınan Diplomaya Denklik Verilmemesine Emsal

Denklik başvurusunun reddine dair verilen kararın iptali talepli açılan davada, denklik istenen üniversite bölümü, tez içeriği, vb. konusunda uzman ve birden çok üyeden oluşan bir bilirkişi heyetinin mahkeme tarafından görevlendirilmesi çok önemlidir. Çünkü denkliğin tespiti çok teknik bir husus olup, bir uzmanın görüşü ile diğerinin sıkça çelişebildiği, bu yüzden en az üç kişiden oluşturulacak bir heyetin daha sağlıklı bir ortak karar verebileceği açıktır. Denklik, davacı kişinin geleceğini de doğrudan etkileyecek bir mesele olduğundan, dava dilekçesi titizlikle hazırlanmalı, mahkemeye yol göstermelidir.

     T.C.

DANIŞTAY

 8. DAİRE

Esas    :2014/3824

Karar   :2014/8548

Tarih    :12.11.2014 

ÖZET  : Dava, Bulgaristan Varna Teknik Üniversitesi’nden mezun olan davacının, diplomasına denklik verilmesi istemiyle yaptığı başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmıştır. Avrupa Bölgesinde Yükseköğretim İle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşmeye taraf olan ülkemizde denklik vermeye yetkili kurum olan Yükseköğretim Kurulunca anılan sözleşmeye taraf olan ülkelerden alınan diplomalara ilişkin denklik taleplerinin hukuk devleti ve ahde vefa ilkeleri gereğince bu sözleşme tarafından çizilen çerçeve içerisinde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Bu nedenle, davalı idarece sözleşmeye taraf ülkelerden alınan diplomalara denklik verilmesinin seviye tespit sınavında başarılı olunması şartına bağlanmasının ancak sözleşmede yer verildiği üzere önemli farklılıkların objektif bir bilimsel değerlendirme neticesinde ortaya konulması halinde mümkün olacağı açıktır. Olayda ise, davalı idarece, Endüstri-İşletme Mühendisliği ve Yönetimi alanında ülkemizdeki yükseköğretimin düzeyi ve içeriği ile davacının mezun olduğu yükseköğretim kurumunun eğitim düzeyi ve içeriği arasında farklılıklar bulunup bulunmadığı ve varsa bu farklılıkların denklik vermeyi seviye tespit sınavı şartına tabi tutmayı gerektirecek ölçüde önemli olup olmadığı hususlarında gerekli araştırma, inceleme ve raporlandırma yapılmadan davacının seviye tespit sınavına tabi tutulduğu görülmektedir. Bu durumda, herhangi bir iç hukuk normu veya idarenin takdir yetkisiyle sınırlandırılması mümkün olmayan uluslararası bir sözleşmenin gerekliliklerine aykırı bir şekilde eksik inceleme neticesinde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Hüküm veren Danıştay Sekizinci Dairesince dosyanın tekemmül ettiği anlaşıldığından yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmeyerek işin gereği görüşüldü:

Dava, Bulgaristan Varna Teknik Üniversitesi’nden mezun olan davacının, diplomasına denklik verilmesi istemiyle yaptığı 10.4.2013 tarih ve 71320 kayıt numaralı başvurunun zımnen reddine ilişkin işlemin iptali istemiyle açılmıştır.

İdare Mahkemesince, ÖSYM tarafından davacı ile aynı tarihte Varna Teknik Üniversitesine yerleştirilen ve aynı müfredata göre öğrenim görerek mezun olan diğer şahıslara aldıkları eğitimin içeriğine yönelik bir tereddüt ve eleştiride bulunulmadan ve seviye tespit sınavı koşulu aranmadan diploma denklik belgesi verilmiş olduğu, bu nedenle lisans eğitimini başarı ile tamamladığı tartışmasız olan davacının diploma denklik belgesi verilmesi için yaptığı başvurunun zımnen reddedilmesinde hukuka uygunluk bulunmadığı gerekçesiyle işlemin iptaline karar verilmiştir.

Anayasanın 90. maddesinin 5.fıkrası “Usulüne göre yürürlüğe konulmuş Milletlerarası antlaşmalar kanun hükmündedir.” kuralına yer verilmiştir.

22 Mayıs 1969 tarihli Birleşmiş Milletler Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesi’nin “Ahde Vefa ( pacta sunt servenda )” başlıklı 26. maddesinde “Yürürlükteki her andlaşma ona taraf olanları bağlar ve tarafların onu iyi niyetle icra etmesi gerekir.”, “İç hukuk ve antlaşmalara riayet” başlıklı 27. maddesinde ise, “Bir taraf bir antlaşmayı icra etmeme;-gerekçesi olarak iç hukukunun hükümlerine başvuramaz.” hükümlerine yer verilmiştir.

Ülkemiz tarafından 1/12/2004 tarihinde imzalanıp 28.2.2006:tarih ve 26094, sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 5463 sayılı Kanun uyarınca 8.1.2007 tarihinde onaylanarak 1.3.2007 tarihinde yürürlüğe giren Avrupa Bölgesinde Yükseköğretim İle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşmeyi, davacının mezun olduğu üniversitenin bulunduğu Bulgaristan da 11/4/1997 tarihinde imzalayarak bu sözleşmeye taraf olmuştur. Anılan Sözleşmenin I. Bölümünde “Tanıma”, bir yabancı eğitim belgesinin, eğitim ve/veya iş etkinliklerinde kullanılmak üzere yetkili makam tarafından resmi olarak kabulü şeklinde tanımlanmış; VI. bölümünün 1. maddesinde ise “Bir tanıma kararı, yükseköğretim belgesi tarafından belgelenen bilgi ve beceri esasına dayanıyorsa, her Taraf, tanımanın istendiği belge ile tanımanın istendiği Tarafça bu belgeye karşılık gelen diploma arasında önemli bir farklılık ( substantial difference ) görülmediği durumda, diğer Tarafta verilmiş yükseköğretim belgelerini tanıyacaktır.” kuralına yer verilmiştir.

Dosyanın incelenmesinden, Bulgaristan’daki yükseköğretim programlarının en son 2006 yılında ÖSYS Kılavuzunda yer aldığı ve davacının mezun olduğu bölümün ise ÖSYS Kılavuzunda hiç yer almadığı; Yükseköğretim Genel Kurulu’nun 8.12.2009 tarih ve 1886 sayılı kararında sayılan ülkeler haricindeki üniversitelerin mühendislik programlarından mezun olanların diplomalarına denklik belgesi verilmesinin seviye tespit sınavında başarılı olma şartına bağlandığı ve Bulgaristan’ın sayılan ülkeler arasında yer almadığı; davacının 2007 yılında Bulgaristan Varna Teknik Üniversitesi Endüstri-İşletme Mühendisliği ve Yönetimi bölümüne kayıt yaptırdığı, 2011 yılında bu bölümden mezun olduğu, lisans diplomasına denklik belgesi verilmesi için yaptığı başvurunun cevap verilmemek suretiyle reddedilmesi üzerine de bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

Yukarıda yer verilen Viyana Antlaşmalar Hukuku Sözleşmesinin değerlendirilmesinden, uluslararası sözleşmelere taraf olan devletlerin uluslararası emredici bir kural ( jus cogens ) olan ahde vefa ilkesi gereğince iyi niyetle sözleşmenin gerekliliklerini yerine getirmeye zorunlu olduğu, sözleşmeyi ölçüsüz şekilde sınırlayıcı veya ortadan kaldırıcı mahiyetteki iç hukuk normlarını gerekçe göstererek sözleşmeyi uygulamamazlık yapamayacağı sonucuna varılmaktadır.

Öte yandan, Anayasamızda da yukarıda yer verilen hüküm kapsamında uluslararası sözleşmelerin kanun hükmünde olduğu kuralına yer verilerek bu sözleşmelerin uygulanması zorunlu hale getirilmektedir.

Avrupa Bölgesinde Yükseköğretim ile İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşmenin yukarıda yer verilen maddelerinin değerlendirilmesinden ise, mezun olunan alanda diploma alınan yükseköğretim kurumunun eğitim düzeyi ve içeriği ile denklik verecek olan ülkenin yükseköğretim düzeyi ve içeriği arasında önemli bir farklılık bulunması durumunun haricinde taraf olan ülkelerin resmi makamlarınca taraf olan bir diğer. ülkede alınan yükseköğretim diplomasına doğrudan denklik verilmesi gerektiği, bunun tek istisnasının ise mezun olunan alanda diploma alınan yükseköğretim kurumunun eğitim düzeyi ve içeriği ile denklik verecek olan ülkenin yükseköğretim düzeyi ve içeriği arasında önemli bir farklılık bulunması olduğu sonucuna ulaşılmaktadır.

Bu nedenle, davalı idarece sözleşmeye taraf ülkelerden alınan diplomalara denklik verilmesinin seviye tespit sınavında başarılı olunması şartına bağlanmasının ancak sözleşmede yer verildiği üzere önemli farklılıkların objektif bir bilimsel değerlendirme neticesinde ortaya konulması halinde mümkün olacağı açıktır.

Olayda ise, davalı idarece, Endüstri-İşletme Mühendisliği ve Yönetimi alanında ülkemizdeki yükseköğretimin düzeyi ve içeriği ile davacının mezun olduğu yükseköğretim kurumunun eğitim düzeyi ve içeriği arasında farklılıklar bulunup bulunmadığı ve varsa bu farklılıkların denklik vermeyi seviye tespit sınavı şartına tabi tutmayı gerektirecek ölçüde önemli olup olmadığı hususlarında gerekli araştırma, inceleme ve raporlandırma yapılmadan davacının seviye tespit sınavına tabi tutulduğu görülmektedir.

Bu durumda, herhangi bir iç hukuk normu veya idarenin takdir yetkisiyle sınırlandırılması mümkün olmayan uluslararası bir sözleşmenin gerekliliklerine aykırı bir şekilde eksik inceleme neticesinde tesis edilen işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

SONUÇ : Açıklanan nedenlerle temyize konu Ankara 13. İdare Mahkemesince verilen kararın yukarıda belirtilen gerekçe ile onanmasına, yargılama giderlerinin istemde bulunan üzerinde bırakılmasına, kullanılmayan 41,50 TL yürütmenin durdurulması harcının istemi halinde davalı idareye iadesine, bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 ( onbeş ) gün içerisinde Kararın Düzeltilmesi yolu açık olmak üzere, 12.11.2014 tarihinde oybirliği ile karar verildi.