Uyuşturucu çeşitleri bir çok farklı kategoriye ayrılmıştır. Bunlar; keyif vericiler (Euphorica): insana geçici bir süre rahatlık, dirilik zindelik ve keyif verici olan afyon, afyon alkoloidleri morfin, eroin, kokain ve koka yaprakları bu grup içinde,  hayal uyandıranlar (Phantastic): insanda renkli, hareketli hayaller yarattığına inanılan maddeler esrar, mariuhana, haşhaş, peyota ve ondan çıkarılan meskaline bu grup içinde, sarhoşluk verenler (inebriantica): alkol, cloroporm, ether ve bazı uçucu gazlar bu grup içinde, uyku verenler (Hypnotica): Chloralhydrate, verenol, parandehide, sulfonal, bromide ve benzeri uyku ve sükunet verici ilaçlar, uyarıcılar (Excitantia): günlük hayatta yaygın olarak kullanılan tütün ve kahve bu gupta yer almaktadır. Burada ayrıca camhre, cola, betel ve khat vardır. En bilinen uyuşturucu çeşitleri;

• Eroin
• Metamfetamin
• Kokain
• Esrar
• Crack (Taş)
• Afyon
• Morfin
• Marihuana
• Haşhaş
• Kloroform
• Eter

Uyuşturucu madde, yasal olan ya da olmayan, uyarıcı ya da uyuşturucu niteliği olan, bağımlılık yapan maddelerin tümüne denir. Uyuşturucu madde, denildiği zaman akla genellikle esrar, eroin, kokain gibi maddeler gelmektedir. Günümüzde gelişen teknoloji ve bilim ile birlikte, doğal olarak elde edilen bu uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin yanında, sentetik uyuşturucular olarak adlandırılan uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin hızlı bir şekilde çoğalması, tedavi amacı ile üretilen birçok maddenin amacı dışında kullanılması, uyuşturucu veya uyarıcı madde kavramının anlamını ve kapsamını genişletmektedir. Uyuşturucu kullanmak, satmak, almak veya dağıtmak suçtur. TCK 188. madde ve devamında uyuşturucu suçları düzenlenmiştir. Bu nedenle uyuşturucu madde ve çeşitleri bilmek son derece önemlidir. Bir maddenin uyuşturucu madde olup olmadığı, uyuşturucu maddeyse türü ve miktarını belirlemek için ceza mahkemeleri kriminale maddeyi göndererek rapor almaktadır. Kriminal şubenin raporuna göre yargılamayı gerçekleştirmektedir.

Uyuşturucu Madde Nedir?

Tıbbi olarak; organizmayı veya sinirleri uyuşturan maddeler olarak ifade edilen uyuşturucu veya uyarıcı maddeler, kullanıcının psikolojik süreçlerini etkileyerek, kişinin ruhsal durumunu, düşüncesini, algılamasını ve davranışlarını değiştiren maddeler olarak tanımlanmıştır. Bir başka tanımda uyuşturucu madde; merkezi sinir sistemi üzerinde bir etki, ruhsal ya da fiziksel bir bağımlılık ve sosyal veya sıhhi bir tehlike meydana getirmeye elverişli maddelerin uyuşturucu madde olduğu belirtilmiştir. AMATEM’in yapmış olduğu tanıma göre uyuşturucu madde; yasal olan veya olmayan, uyarıcı veya uyuşturucu niteliği olan, bağımlılık yapan maddelerin tümüne denir. Uyuşturucu, uyarıcı ve psikotrop madde olarak adlandırılan bu çeşit maddeler; organizmada merkezi sinir sistemini etkileyerek dikkatin dağılmasına, düşünsel etkinliğin azalmasına, bilinç bulanıklığı ve uyku ile kendini gösteren çeşitli işlevsel değişikliklere, duyarlılığın azalmasına, kasların gevşemesine organların ve işlevlerin çeşitli şekillerde uyarılmasına yol açmaktadır. Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin fizyolojik ve psikolojik bakımdan kişide oluşturduğu etkiler;

• Alışkanlık,
• Tolerans,
• Bağımlılık şeklinde açıklanmaktadır.

Farklı bir tanım ise; bitkisel veya sentetik kökenli olup, merkezi sinir sistemini etkileyerek fiziksel ve/veya ruhsal bağımlılık oluşturan, kullanmanın devamlılık göstermesi durumunda dozajın arttırılması ihtiyacı duyulan veya kişinin değişik uyuşturucu maddeler kullanmasına neden olup, tutkunluk yaratan bütün maddeler, uyuşturucu veya uyarıcı madde sayılmıştır. Uyku ilaçları, amfetaminler, hallüsinojenler ve tedavi amacıyla kullanılan çeşitli sentetik maddelerin kötüye kullanılması karşısında, bu maddelerin denetim altına alınması zorunluluğu doğmuştur. Kimyasal yollarla üretilen yatıştırıcı, sakinleştirici, uyarıcı, canlılık ve hareketlilik verici, yorgunluğu alıcı etkiler oluşturan bu tür maddeler narkotik maddelerden farklı olarak psikotrop madde olarak adlandırılmıştır. Psikotrop maddeler merkezi sinir sistemini etkilemekte, kullanıldıkça kişinin fiziksel ve psikoloji dengesini bozarak alışkanlık yaratmakta, bir süre sonra ise kullanan kişilerde bağımlılık yapmaktadır.

Uyuşturucu Çeşitleri

Dünya Sağlık Örgütü, uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri; afyon ve buna benzer ilaçlar, ruhi durumu bozan ve halüsinasyon yapanlar, tedavide kullanılan alışkanlık ve tutku yapan ilaçlar şeklinde üç grupta toplamıştır. Dünya Sağlık Örgütü Uzmanlar Komitesi, bu maddeleri sekiz gruba ayıran ayrı bir tasnif daha yapmıştır. Bu tasnife göre, uyuşturucu veya uyarıcı maddeler;

• Morfin (opiod) tipi bağımlılık yapan maddeler: Afyon, morfin, eroini oksikodon vb.
• Barbiturat tipi bağımlılık yapan maddeler: Barbituratlar (pentobarbital, sekobarbial, fenobarbitül vb.) bazı uyku ilaçları (glutetimid, metakalon, kloral vb.), benzodiazepinler (diazepam, klordiazepoksid, klonazepam, nitrazepam, flunitrazepam, flurazepam, lorazepam, oksazepam, bromazepam) vb.
• Kokain tipi bağımlılık yapan maddeler: Koka ve kokain
• Cannabis (esrar) tipi bağımlılık yapan maddeler: Esrar, marihuana
• Halüsinojen tipi bağımlılık yapan maddeler: LSD, psilosibin, meskalin, dimetoksimetamufetamin (STP), metilendioksiamfetamin (MDA), biperiden, psilosin, dimetiltirptamin (DMT) dieltriptamin (DET), fensiklidin, skopolamin, benzheksol, benztropin vb.
• Khat tipi bağımlılık yapan maddeler: Yemen ve Doğu Afrika’nın yüksek bölgelerinde yetiştirilen catha edulis bitkisi
• Amfetamin tipi bağımlılık yapan maddeler: Amfetaminler (D-amfetamin, metilamfetamini, metilfenidati, fenmetrazini, fendimetrazin, amfepranon, dietilpropin)
• Uçucu solvent tipi bağımlılık yapan maddeler: Eter, kloroform, benzin, benzol, toluen, tiner, karbon tetraklorür vb.
• Bir başka tasnifte, uyuşturucu veya uyarıcı maddeler; keyif vericiler (afyon, morfin, eroin, kokain), hayal gördürenler (esrar, marihuana, haşhaş, LSD), sarhoşluk verenler (alkol, kloroform, eter, bazı uçucu gazlar), uyku verenler (chloralhydrate, veronal, paraldeyhde, sulfonal, bromide) ve uyarıcılar (amfetaminler, campre, betel, khat) olarak sayılmıştır.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde çeşitleri, değişik bilim dallarının konusunu oluşturması nedeniyle birçok bilim dalı tarafından değişik şekillerde incelenmektedir. Anılan maddeler farmakoloji, psikiyatri, adli tıp ve nöroloji gibi tıp bilimlerini, bireysel ve toplumsal yönden ise; kriminoloji, psikoloji ve sosyoloji gibi birçok sosyal bilim dalını ilgilendirmektedir. Maddelerin yasa dışı imali ve kullanımı ve ticaretine ilişkin fiilleri ise, hukuk bilimini ilgilendirmektedir. Uyuşturucu veya uyarıcı madde sözcükleri, özetle; alışkanlık ve bağımlılık yapan, sarhoşluk, keyif, tutku ve uyanıklık verici, tahrik edici etkileri bulunan doğal veya sentetik maddeleri ifade etmektedir. Ayrım yapılamamakla birlikte bazı maddelerin özelliğini ve etkisini ortaya koymak için genellikle yapay olan bu türden maddeleri, doğal olan uyuşturucu maddelerden ayırmak için uyarıcı madde kavramı kullanılmaktadır.

Uyuşturucu Türleri ve İsimleri

Bir çok uyuşturucu çeşidi vardır. Bunların bir kısmı uyarıcıyken bir kısmı uyuşturucudur. Bu maddeleri normal gözle veya tat duyusu ile ayırt etmek pek mümkün değildir. Uyuşturucu çeşitlerini görseller ile belirtecek olursak;

• Esrar (kannabis)

Çok eski çağlardan beri bilinen ve bağımlılık yapan bir maddedir. Günümüzde kullanım sıklığı sigara, kafein ve alkolden sonra gelir. Esrar (kannabis), çok eski çağlardan beri bilinen ve bağımlılık yapan bir maddedir. Günümüzde kullanım sıklığı sigara, kafein ve alkolden sonra gelir.  Tahminlere göre esrar dünyada en çok kullanılan yasadışı maddedir. Kannabis bitkisinin içerisinde 400’den fazla farklı kimyasal bulunmaktadır. Bunların içerisinde en psikoaktif olanı  (-)-Δ9-tetrahidrokannabinol’dir (Δ9-THC). Esrarın en etkili formu haşhaş ya da hash denilen bitkinin çiçek bölümünden veya yapraklarında ki kuru, kahve-siyah, reçineli sızıntısından elde edilmektedir. Esrar bitkisi genellikle kesilir, kurutulur, küçük parçalara ayrılır, sigaranın içine sarılarak ( joint adı verilir) içilir. Bong yada kova usulü kullanımıda vardır. Esrar için sık kullanılan isimler; marihuana, ot, çay, pot, yabani ot (weed)  ve Mary Jane’dir. Değişik sertlikteki esrarları tarif eden diğer isimler; kenevir, chasra, bhang, ganja, dagga ve sinsemilla’dır.

• Kokain

Kokain,  Güney Amerika’da kendiliğinden yetişen, uyarıcı etkisinden yararlanmak için yerlilerce yaprakları çiğnenen Erythroxylon coca adlı bitkiden elde edilen bir alkoloididir. 1880’de ilk olarak lokal anestezik olarak kullanılmıştır. 1914’de bağımlılık yapıcı etkileri ve yan etkileri tanımlandığında,  kokain morfin ve eroinle birlikte bir narkotik olarak sınıflandırılmıştır. Sokak jargonunda coke, C, snow, blow, toot, nose candy lady gibi isimlerle anılır. Taş (crack kokain) kokain hidroklorid formuna sodyum bikarbonat ve ya amonyak ve su eklenerek elde edilen formudur. Hızlı sürede etki göstermesi ve ilk kullanımdan sonra bağımlı olma riski yüksek olan bir maddedir.

• Eroin

Opioid vücutta morfin gibi etki gösteren kimyasal maddedir. Dünyada kimyasal olarak birbirinden farklı 20’den fazla Opioid klinik kullanımdadır. Gelişmiş ülkelerde, kötüye kullanıma ve bağımlılığa en sık eşlik eden opioid madde eroindir. Papaver somniferum türünün taze kapsüllerinin çizilmesi ve çıkan usarenin kurutulmasıyla afyon elde edilir.  Afyondan morfin, morfinin işlenmesinden eroin (diasetilmorfin) elde edilir. Kullanan kişide iyilik hissi oluşturur. Tek seferlik kullanımda dahi çok yüksek bağımlık potansiyeline sahiptir ve özellikle diğer maddelere oranla hızla tolerans gelişir.  Ülkemizde eroin için sıkça kullanılan sokak isimleri peynir, beyaz, kaşardır.

• Ekstazi

MDMA (3-metilendioksimetamfetamin)1914 yılında sentezlenmiştir. Ekstazi beyinde varolan serotonin tamamını salgılatır ve kişide yarattığı rahatlık, doygunluk, zindelik ve mutluluk hislerine neden olur. Serotonin eksikliğine bağlı ciddi yan etkiler ve ağır depresyon ortaya çıkar. Oral yoldan alındığında yaklaşık 30-40 dakika sonra etkisini göstermeye başlayan ilacın etkileri 3-4 saat sürer. Yapılan araştırmalar kalp ritminde bozulma, hipertansiyon,  kısa dönem hafıza ve iştah kaybı, uykusuzluk, acı eşiğinde yükselme, göz bebeklerinde büyüme ve sağa sola hareketlilik, ısı regülasyonunda bozulma, diş sıkma (bruksizm), erkeklerde sertleşme sorununa (erektil disfonksiyon), kas spazmlarına neden olabileceğini göstermektedir. Sıvı kaybına neden olduğu için vücudun kaybettiği oranda sıvı tüketmesi gerektiği bilinmekle birlikte aşırı su tüketiminin de ölüme kadar götürebilecek hiponatremi denilen su zehirlemesine yol açabildiği bilinmektedir.

• Metamfetamin

Metamfetamin dopamin ve norepinefrin salınımına neden olarak uyarıcı etkisini göstermektedir. Amfetamin türevi ilaçların piyasada bulunması amfetamin bağımlılığının yaygınlaşmasına neden olmuştur. Bağımlılık potansiyeli ortaya çıkarılmadan önce, metamfetamin ve türevi ilaçlar; şizofreni, narkolepsi, hiperaktivite,  mutipl skleroz, obezite,  migren, deniz tutması gibi birbiriyle bağlantısız birçok hastalığın tedavisi amacıyla kullanılmıştır. Metamfetamin, 1932’de Fransa’da, nazal inhalasyon için benzedrin adını taşıyan burundaki konjesyonu düzenleyen nazal preparatlar piyasaya çıkarılmıştır. Halen Amerika Birleşik Devletleri’nde nazal dekonjestan olarak tezgah üstü ilaç olarak satılmaktadır. Metamfetamin ağızdan, enjeksiyonla, sigara şeklinde ya da buruna çekilerek kullanılabilir. Ülkemizde de metamfetamin son yıllarda farklı şehirlerde pek çok maddeden daha sıklıkla kullanılır hale gelmiştir.