İnternetten Haber Kaldırma ve Silme

İnternetten haber kaldırma, hukuka aykırı olabilecek internet ortamında yapılan yayınlarının kaldırılmasına yönelik hukuki imkan olarak tanımlanabilir. İnternet yoluyla yapılan yayınların ise geniş bir tanımı olup internet haber sitelerinde yer alan haberler, kullanıcıların da içerik üretebildiği, çeşitli sözlük, forum, sosyal medya sitelerinde yer alan yorum vb. içerikleri kapsayan, belirsiz sayıda kişiye ulaşan internet ortamında yer alan bu ve benzer her türlü husus internet yayınlarını kapsamaktadır. Yapılan bu yayınların internetten haber kaldırma veya içerik kaldırma işlemlerine konu olabilmesi belirli şartların olması gerekir. İnternetten haber kaldırma şu durumlarda mümkündür:

• Kişilik Haklarına Saldırı İçeren Haberler: Haber içeriklerinde bireylerin kişisel haklarına saldırı içeren unsurlar bulunması durumunda, mahkeme kararıyla bu içeriklere erişim engeli uygulanabilir.

• Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Eden Haberler: Bir bireyin özel hayatına dair gizli bilgileri ifşa eden veya ihlal eden haber içerikleri, kişisel mahremiyeti ihlal ettiği gerekçesiyle kaldırılabilir.

• Suç Teşkil Eden Haberler: Suç unsurları içeren haber içerikleri, hukuki süreçler sonucunda erişime kapatılabilir ve yayından kaldırılabilir.

• Telif Hakkı İhlali Yapan Haberler: Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile korunan eserlerin izinsiz kullanılması veya telif hakkı ihlali içeren haberler, hukuki süreç sonucunda erişime engellenebilir.

• Kamu Düzenine ve Milli Güvenliğe Aykırı Haberler: Genel sağlık, kamu düzeni, milli güvenlik gibi temel değerlere yönelik ihlal içeren haberler, güvenlik gerekçesiyle erişime kapatılabilir.

• Unutulma Hakkını İhlal Eden Haberler: Uzun bir süre önce yapılan haberlerin, unutulma hakkı kapsamında değerlendirilerek erişim engeli uygulanabilir.

• İncitici Açıklamalar İçeren Haberler: Haberin bir şirketi lüzumsuz yere inciten açıklamalar içermesi durumunda, bu içeriklerin kaldırılması ve erişim engeli uygulanması mümkündür.

İnternetten haber kaldırma hakkında hukuki düzenleme, 5651 sayılı İnternet Kanunu hükümlerinde yer almaktadır. İlgili kanunun 8, 8/A, 9, 9/A hükümlerinde, haber kaldırmanın çeşitli hukuki yolları ve dayanakları açıklanmaktadır. 9. madde anayasa mahkemesi tarafından yakın tarihte iptal edilmiştir. Aynı şekilde, internetten haber kaldırma süreçlerinde Anayasada yer alan unutulma hakkına dayanılması mümkündür. İnternette yayılan haberin bir şirketin ürünlerini yahut faaliyetlerini kötüler nitelikte olması halinde Türk Ticaret kanununun haksız rekabet hükümleri uygulanmaktadır. Türk Medeni Kanunu madde 24 ve devamı hükümlerinde yer alan kişilik haklarına saldırı hususu, yayınlanan haberin kişilerin kişilik haklarına zarar vermesi halinde dayanılan hukuki düzenlemedir.

İnternetten Haber Kaldırma Hakkında Hukuki Düzenlemeler

İnternette ilgili web sayfalarında yer alan haberler; kişilik haklarına saldırı, özel hayatın gizliliği, yalan ve yanlış bilgiler içerme gibi konuları ihlal ediyorsa Sulh Ceza Hakimliği’ne başvurulabilir. Bu konuda doğru tespit yapıldığı kanıtlanırsa içeriğe erişim mahkeme tarafından engellenme kararı verilir. Kanun kapsamında bu karar, ilgili sitelere ulaştırılır ve ilgili şikayetten sonra, suç teşkil eden durumun bulunması halinde internetten haber ve içerik kaldırma davası ve süreci başlar.

Gelişen teknoloji neticesinde veri oluşturmak ve kaydetmek oldukça kolay hale gelmiştir. Yirmi yıl önce birbirinden bağımsız pek çok alet (örneğin kamera, ses kayıt cihazı, fotoğraf makinesi, müzik çalar vb.) bugün cep telefonu adı altında tek bir cihaz altında toplanmış olup cebimizde taşınabilmektedir. Bu durum verilerin kaydedilmesini son derece kolaylaştırmıştır. Kaydedilecek verilerin arasında kişisel verilerin bulunması bazı durumlarda ciddi sıkıntılara yol açmıştır. Ayrıca verilerin dijitalleşmesi onların son kullanma tarihinin değişimini de beraber getirmiştir.

Geçmişte bir kitabın sayfasının ömrü kitabın saklanma süresini belirlerken bugün verilerin saklanması çok daha kolay bir hal almıştır. Dijitalleşme ile beraber artık veri saklamanın ömrü uzamıştır. Bilişim çağı beraberinde pek çok kolaylık getirmesiyle beraber bazı sorulara da yol açmıştır. İnternette ciddi ölçüde ver yer almaktadır ve bunların büyük çoğunluğu kişisel verilerden oluşmaktadır. Böylece insanlar tanımadıkları kişiler hakkında internetten doğru veya yanlış birçok haber öğrenir hale gelmiştir.

• İnternetten haber kaldırma hakkında hukuki düzenleme, 5651 sayılı İnternet Kanunu hükümlerinde yer almaktadır. İlgili kanunun 8, 8/A, 9, 9/A hükümlerinde, haber kaldırmanın çeşitli hukuki yolları ve dayanakları açıklanmaktadır.
• Aynı şekilde, internetten haber kaldırma süreçlerinde Anayasada yer alan unutulma hakkına dayanılması mümkündür.
• İnternette yayılan haberin bir şirketin ürünlerini yahut faaliyetlerini kötüler nitelikte olması halinde Türk Ticaret kanununun haksız rekabet hükümleri uygulanmaktadır.
• Türk Medeni Kanunu madde 24 ve devamı hükümlerinde yer alan kişilik haklarına saldırı hususu, yayınlanan haberin kişilerin kişilik haklarına zarar vermesi halinde dayanılan hukuki düzenlemedir.
• Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu EK madde 4 hükmü ise paylaşılan haberde telif hakkı gibi fikri mülkiyet haklarının ihlal edilmesi halinde verilen hizmetin durdurulmasına yarayan hukuki düzenlemedir.

Sadece bireylerin kendilerinin değil aynı zamanda üçüncü kişilerin internete yüklediği kişisel veriler de ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Örneğin; insanların hayatlarının belki de en kötü anı kayıt altına alınıp internete yüklenerek zaman ve mekan kısıtlaması olmaksızın kolaylıkla herkesle paylaşılabilir hale gelmiştir. Kişisel verilerin internette yer almasına ilişkin tartışmalar birçok ülkede gündemdedir. Kişilerin yapmış olduğu paylaşımlar hukuki açıdan da pek çok olumsuzluğa yol açmıştır. Bu olumsuzluklar da yargıya yansımıştır. Bilişim çağı beraberinde çok fazla çözümlenmeyi bekleyen dava getirmiştir. Ortaya çıkan uyuşmazlıkların çözümlerinden biriside internetten haber kaldırma veya kaldırtma seçeneğidir.

Kişilik Haklarına Saldırı Halinde Haber Kaldırma Süreci

İnternetten haber kaldırma işlemi ortalama 2-3 gün sürer. Konu hakkında dava açılması ve içeriğin çıkarılması tedbir talebinin sunulması halinde ise 15 gün içinde haberin kaldırılması mümkündür. Kişilik haklarına saldırı halinde erişim engelleme ve haber kaldırma iki şekilde mümkün olabilmektedir. Bu yollar şunlardır:

• İçerik sağlayıcısına ihtarda bulunarak haberin kaldırılması talep edilebilir. İçerik sağlayıcısına ulaşılamaması halinde yer sağlayıcısına da başvurmak mümkündür. İçerik yahut yer sağlayıcısının taleplere 24 saat içinde cevap vermemesi halinde, yetkili Sulh Ceza Hakimliğine başvurulabilir.
• İçerik sağlayıcısına gitmeden doğrudan yetkili Sulh Ceza Hakimliğinden erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması talep edilebilir.

5651 sayılı Kanunun 8.maddesinde yer alan bu yolda, paylaşılan haberin kişilik haklarını zedeliyor olması şart koşulmuştur. Yaşam hakkı, kişinin görüntüsü üzerindeki hakkı gibi kişisel haklara herhangi bir saldırının olmaması halinde diğer yollara başvuru mümkündür.

Hukuka Aykırı İçerik

İnternete veri yükleme noktasında kişileri frenleyecek bir mekanizma bulunmamasından dolayı yüklenen tüm veriler hukuka uygun nitelik taşımaz. Kişiler hukuka aykırı pek çok içeriği kolaylıkla internet ortamında paylaşma rahatlığındadır. Çünkü birçoğu paylaşımı yapanın kendisi olduğunu bulamayacağını düşünür. Hatta bu doğrultuda anonim hesap anlamına gelen “fake hesap” kavramı oldukça yaygınlaşmıştır. Bu durumda hukuki uyuşmazlıkların doğmasına neden olur.

5651 sayılı kanun hukuka aykırı içerik kavramını somutlaştırmıştır. Kanunun 8. Maddesi gereği; “İnternet ortamında yapılan ve içeriği aşağıdaki suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe sebebi bulunan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına ve/veya erişimin engellenmesine karar verilir:

a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;

1) İntihara yönlendirme (madde 84), 

2) Çocukların cinsel istismarı (madde 103, birinci fıkra),

3) Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190),

 4) Sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194), 

5) Müstehcenlik (madde 226), 

6) Fuhuş (madde 227),

 7) Kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228), suçları

b) 25/7/1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlar.

c) (Ek:25/3/2020-7226/32 md.) 29/4/1959 tarihli ve 7258 sayılı Futbol ve Diğer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanunda yer alan suçlar.

ç) (Ek:13/10/2022-7418/32 md.) 1/11/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanununun 27 nci maddesinin birinci ve ikinci fıkrasında yer alan suçlar.” şeklinde sayılan suçların oluştuğuna dair yeterli şüphe varsa bu yayınlar ve içerikler hukuka aykırı olup içeriğin kaldırılması yoluna gidilir.

İnternet Yayınlarını Denetlemekle Yükümlü Kurum Ve Kuruluşlar

• Bilgi Teknolojileri Ve İletişim Kurumu (BTK)

Telekomünikasyon anlamında Türkiye’de ilk 2813 sayılı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunun Kuruluşuna İlişkin Kanun ile düzenlenmiştir. Elektronik haberleşme sektörünün gelişmesiyle birlikte düzenleme yapma yetkisi Ulaştırma Bakanlığından Telekomünikasyon Kurumu’na verilmiştir. İlk sektörel düzenleyici kurumdur. Telekomünikasyon Kurumu’nun adı 10.11.2008 tarihinde yürürlüğe giren Elektronik Haberleşme Kanunu (EHK) ile değiştirilmiştir. Yeni adı  Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) olmuştur.

BTK (https://www.btkakademi.gov.tr/) Ulaştırma Bakanlığıyla ilişkili kamu tüzel kişiliğine, idari ve mali özerkliğe sahiptir. Ayrıca özel bütçeli bir kurumdur. BTK’nın kuruluş amaç ve görevleri elektronik haberleşme sektöründe; rekabeti tesis etmek ve korumak, rekabeti engelleyici, bozucu veya kısıtlayıcı uygulamaları gidermek için düzenlemeler yaparak, etkin rekabet ortamının sağlanması ve korunması amacıyla, etkin piyasa gücüne sahip işletmecilere yükümlülükler getirebilmektir. Bunun yanı internet kullanıcılarının kişisel verilerinin işlenmesi ve verilerin gizliliğini korumayı amaçlar. Bu yüzden de gerekli düzenlemeleri ve denetimleri gerçekleştirmek, internet kullanıcılarının hakları konusunda bilgilendirme yaparak, elektronik haberleşme anlamında yapılan gelişmeleri, sektörün değişim ve yeniliklere ayak uydurmasını sağlamak amacıyla kurum ve kuruluşlarla çalışma yapabilmek gibi görevleri mevcuttur.

• Erişim Sağlayıcıları Birliği (ESB)

Erişim Sağlayıcıları Birliği (ESB) 5651 Sayılı Kanunun ilk halinde yer almamaktadır. Kanunun 6/A maddesine 06.02.2014 tarihinde 6518 sayılı Kanunun 90’ıncı maddesi ile eklenmiştir. ESB’nin kuruluş amacı 5651 Sayılı Kanunun 8. Maddesi dışında kalan erişim engelleme kararlarının tesisi sağlamaktır. Birlik dört zorunlu orgundan oluşmaktadır. Bunlar;

1. Genel Kurul,
2. Yönetim Kurulu,
3. Denetim Kurulu,
4. Genel Sekreterliktir.

Birliğin kurulma amacı gerekli altyapıyı sistemlerini kurmaktır. Daha sonrasında da gerekli işlemleri yapmaktır. İnternet hizmeti veren işletmeciler ve internet servis sağlayıcıları Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne üye olmak zorundadırlar.

• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)

Anayasal ir organdır. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu 9 üyeden oluşur. Radyo ve televizyon faaliyetlerini düzenlemek amacıyla kurulmuştur. Üyeleri Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca seçilir. 6112 sayılı Kanun ile RTÜK ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Bu Kanun ile birlikte radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayınların düzenlenmesi ve denetlenmesi, ifade ve haber alma özgürlüğünün gerçekleşmesi, medya hizmet sağlayıcılarının idari, mali ve teknik yapıları ve yükümlülükleri ve sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları belirlenmiştir. İnternet üzerinden yayın yapan kuruluşlar, içerik denetiminden kaçındıkları gibi, yurtiçinden ve yurt dışından bu yayınlar sebebiyle elde ettikleri gelirlerin vergi ve benzeri mali yükümlülüklerden de kaçınmaktadır. Bu nedenle denetime gerek duyulduğu tespitinde bulunulmaktadır. Kanunun gerekçesine bakıldığında yapılan içerik denetimi ve vergi denetimi amaçlandığı görülmektedir. Ancak bu yeni bir düzenleme ile 5651 sayılı  ile çatışma haline gelecektir.

Haber Kaldırma Kararını Hangi Makamlar Verebilir?

İçeriğin kaldırılması kararını adli makamlar ve idari makamlar verebilir. Adli makamlardan; sulh ceza hakimliği, mahkemeler, cumhuriyet savcılığı kararı verebilecek mercilerdendir. İdari makamlardan ise; Bilgi teknolojileri ve iletişim kurulu başkanlığı ve cumhurbaşkanlığı içeriğin kaldırılması kararını verebilir. Soruşturma evresinde içeriğin kaldırılmasına ilişkin karar verebilecek makam sulh ceza hakimliğidir. Soruşturma evresinde gecikmesinde sakınca bulunan bir hal söz konusuysa cumhuriyet savcılığa bu kararı verebilir. Ancak mahkeme onayı alınması zorunludur.

Kovuşturma evresinde ise bu görev mahkemelere düşer. Dolayısıyla ilgili içeriğin silinmesi kararını da kovuşturmayı yürüten mahkeme verecektir. Hakimlikçe, mahkemece ya da cumhuriyet savcısınca verilen içeriğin kaldırılmasına ilişkin karar, gereği derhal ya da en geç dört saat içinde yerine getirilmek üzere Bilgi Teknolojileri ve iletişim Kurumuna bildirilir. Bunun yanı sıra kanunda yer alan suçları oluşturduğu hususunda yeterli şüphe bulunan yayınlar hakkında söz konusu yayınların içerik ya da yer sağlayıcılarının yurt dışında bulunması şartıyla, doğrudan BTK Başkanı tarafından da içeriğin kaldırılmasına karar verilebilir. Eğer kaldırma konusu yayının oluşturduğu suç çocukların cinsel istismarı, müstehcenlik ya da fuhuşla ilgiliyse içerik ya da yer sağlayıcısının yurt dışında bulunması şartı aramayacaktır.

Yine gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de içeriğin kaldırılası Bilgi teknolojiler ve iletişim kurumunca kaldırılır. Ardından yirmi dört saat içinde de sulh ceza hakiminin onayına sunulur. Hakimde kırk sekiz saat içinde kararını verir. Yine gecikmesinde sakınca bunan hallerde içeriğin kaldırılmasına ilişkin karar verebilecek bir diğer makam cumhurbaşkanlığıdır. Bu karar yine yirmi dört saat içinde sulh ceza hakimliğinin onayına sunulur ve hakim kararını kırk sekiz saat içinde açıklar.

İnternetten Haber Kaldırmanın Şartları

İnternet sitesinden haber kaldırma işlemleri tek bir prosedüre tabi değildir. İnternet üzerindeki yayınların kontrolünü sağlamak ve bu çerçevede suç olup kişilerin haklarına zarar veren nitelikteki içeriklerin denetimi ve kaldırılması için 5651 sayılı kanun düzenlenmiştir. Kişi internette yayınlanan bir içerikten dolayı zarar görüyor ve hak ihlali yaşıyorsa genellikle izleyeceği süreç şu şekildedir;

1. İlk olarak içerik sağlayıcısına ulaşmaya çalışmalıdır.
2. Eğer içerik sağlayıcısı ile iletişim kurulamıyorsa, yer sağlayıcısına başvurarak siteden haber kaldırma talebinde bulunmalıdır. Ancak kişi, internetten haber kaldırma başvurusunun yeterli olmadığı durumlarda tekzip yayınlatma talebinde de bulunabilir.

• İçerik veya yer sağlayıcısı, talebi reddedebilir, onaylayabilir veya cevap vermeyebilir. Ancak, sessiz kalma durumu genellikle talebin reddedildiği şeklinde yorumlanabilir. Bu durumda, haklarının ihlal edildiğini iddia eden kişinin haberin kaldırılması amacıyla mahkemeye başvurması gerekecektir.

Arama Motorlarındaki İçeriklerin Kaldırılması

Arama motorları içeriğinde en geniş bilgi kirliliğinin bulunduğu sanal ortamlardan bir tanesidir. Birçok içeriğe veya içeriklerin yer alığı internet sitelerine giden kapının anahtarı arama motorları olarak kabul edilmektedir. Bu yüzden google, yandex, bing gibi arama motorlarında bulunan bir içeriğin nasıl sildirileceğini bilmek önemlidir. Bu tarz arama motorları global nitelik taşır. Bu yüzden de kişilerden ziyade devletlerin, kamu kurumlarının ya da mahkemelerin talepleri daha çok dikkate alınır.

İçeriğin kaldırılmasına ilişkin yapılan başvurular olumlu karşılanırsa bu arama motorları içeriğin yer aldığı sitelerin indeks bilgileri kaldırılmaktadır. Sonucunda da yapılan arama karşılığında ilgili içerik bulunamamaktadır. Ancak bu durumda içerik doğrudan kalkmaz. Sadece yapılan aramalarda içeriğe ulaşılamaz. İçeriğin doğrudan kaldırılması için sulh ceza hakimliğine başvuru gerekir.

• Google: içerik ihlali şikâyetleri “Google olumsuz içerik bildirme” üzerinden yapılabilir.
• Yandex: içerik ihlali şikâyetleri “Yandex yardım merkezi” üzerinden yapılabilir.
• Bing: içerik ihlali şikâyetleri “Bing sorun bildirme” üzerinden yapılabilir.