Velayet altındaki çocuğun yurt dışına götürülmesi çoğu zaman eşler arasında sorun yaratmaktadır. Hukuken bu sorunun çözümü merak edilmektedir. Velayet altında bulunan çocukların yurt dışına çıkarılabilmesi için gerekli şartlar, evli çiftlerde ortak velayet bulunması ve boşanmış çiftlerde velayetin bir tarafta bulunması hallerinde farklılık arz etmektedir.  Ortak vekaletin bulunması durumunda çocuğu yurt dışına çıkaracak olan eş, diğer eşten rızasının olduğuna dair bir muvafakatname almalıdır. Bu muvafakatnamenin noter huzurunda düzenlenmesi şarttır. Noter onaylı muvafakatnamenin mevcut olmadığı durumlarda gümrük memuru çocuğun çıkışına onay vermeyecektir. Ve hatta bazı durumlarda havayolu şirketleri de bu muvafatnameyi görme talebinde bulunabilirler.

Müşterek çocuğun yurtdışına çıkış iznine ilişkin hukuki düzenlemeler 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun “Çocuklar bakımından anne ve babanın hakları” başlıklı 182. maddesinde ve aynı kanunun “Velayetin kapsamı” başlıklı 339. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Boşanmış eşlerde velayetin olduğu eşin çocuğu yurt dışına çıkarabilmesi için muvafakatnameye ihtiyacının olmadığı verilen Yargıtay kararları ile sabittir. Velayet müessesesinin sağladığı en önemli faydalar velayeti bulunduran kişinin çocuğun eğitimi, ikameti ve bakımı konularında tek başına karar alabilmesidir. Tabi  velayeti elinde bulunduran kişinin çocuğu yurt dışına götürmesinin, çocuğun yaşantısını ve eğitimini aksaması gibi durumlar meydana getirmesi halinde diğer eşin dava açma hakkı gündeme gelebilecektir. Velayet altındaki çocuğun yurt dışına götürülmesi hakkında hazırladığımız makale umarım sizlere yardımcı olur.

Ortak Velayet Altındaki Çocuğun Yurt Dışına Çıkarılması

Medeni kanunumuzun 366.maddesi gereğince, evlilik devam ettiği sürece ana ve baba velayeti birlikte kullanırlar. Çok nadir olmakla birlikte evli çiftler haricinde boşanmış olan çiftlere de ortak velayet verildiği görülmektedir. Ortak velayetin mevcut olması durumunda çocuğu yurt dışına çıkaracak olan eşin, diğer eşten noter onaylı muvafakatname alması gerekmektedir. Bu muvafakatname sayesinde kişi ortak velayetin bulunduğu çocuğu yurt dışına çıkarırken gümrükte veya havayolunda herhangi bir problem ile karşılaşmayacaktır. Velayet altındaki çocuğun yurt dışına götürülmesi için muvafakatname alınması zorunludur. Fakat eşler ortak velayete sahipse velayet altındaki çocuğun yurt dışına götürülmesi için izne gerek yoktur.

Muvafakatnamenin mevcut olmadığı hallerde gümrükte ve bazı durumlarda havayolunda kişilerin yurtdışına çıkış izni verilmemektedir. Bu muvafakatnameler noter huzurunda bütün veli/vasi olan taraflarca imzalanması gerekmektedir. bu muvafakatname örnekleri noterlerde mevcut olmakla birlikte kişilerin vize başvurusu yaptıkları ülkenin istediği şartların muvafakatnamede mevcut olmasına dikkat etmesi gerekmektedir.

Yargıtay 2. H.D. 2015/11374 E. 2015/12897 K. 17.06.2015 K.T.) bu durum yer almıştır; ‘’Bu, velayet hakkını eşler ortak kullanıyorsa, çocuğu yurt dışına çıkaracak olan eşin diğer eşten, müşterek çocuğun yurt dışına çıkış izni için noter onaylı belge alması demektir. Ancak, eşlerden biri velayet hakkını tek başına kullanıyorsa, aksine mahkeme kararları olmadığı sürece ve Yargıtay içtihatları da bu yönde olduğundan müşterek çocuğun yurt dışına çıkış izni için velayeti kendisinde olmayan diğer eşten izin almasına gerek yoktur.’’

Çocuğun Yurt Dışına Çıkarılması İçin Gerekli Muvafakatname Nedir? Nereden Alınır?

Çocuğun yurtdışına çıkabilmesi için bazı durumlarda ebeveynlerden birinin veya her ikisinin de izni gerekir. Bu izin belgesine muvafakatname denir. Bu belge ile Emniyet Müdürlüğü veya notere başvurabilmesi için belgenin son 6 ay içinde düzenlenmiş olması gerekmektedir. Muvafakatnamenin geçerlilik süresi ise, belgenin üzerinde herhangi bir geçerlilik süresi öngörülmüş ise belirtilen süre kadardır. Eğer izin belgesi üzerinde herhangi bir süre belirtilmemişse bu halde muvafakatname iptal edilinceye kadar geçerliliğini korumaktadır.

Ortak velayet altındaki çocuğun yurt dışına çıkarılabilmesi için gerekli muvafakatname noterlerde düzenlenmektedir. Bu muvafakatname noter huzurunda düzenlenirken bütün veli/vasi tarafların mevcut olması ve ilgili muvafakatnameye imza atmaları gerekmektedir. 18 yaş altı çocukların tek başına yurt dışına çıkmaları durumunda da her iki velininde muvafakatnamede izi olması gerekmektedir.

Bu muvafakatnamelerin geçerlilik süresi 6 aydır. Muvafakatnamenin düzenlenmesinden itibaren en geç 6 ay içerisinde kullanılıması gerekmektedir. Aksi takdirde yeniden muvafakatname düzenlenmesi gerekecektir.  Ancak belge düzenlenirken taraflar bu süreden daha kısa bir süre de belirleyebilirler. Bu muvafakatnameler noterde Türkçe olarak hazırlanır. İlgili muavafakatnamenin çevirisinin de yeminli bir tercümana yaptırılması gerekmektedir. çevrilecek dil gideceğiniz ülkenin ana dili olması gerekmektedir.

Velayeti Annede Olan Çocuğun Yurt Dışına Çıkarılması

Velayeti annede olan çocuğun yurtdışına çıkarılması hakkında babanın izninin alınıp alınmayacağı hususu çocuğun ne amaçla yurtdışına çıkarıldığına göre incelenir . Buna göre annesinin velayetinde bulunan çocuğun seyahat maksadıyla yurtdışına götürülmesi ve çocuğun yerleşme amacıyla yurtdışına çıkarılmasını iki ayrı şekilde irdeleyeceğiz.

Velayeti annede olan çocuğun yurt dışına çıkarılabilmesi için eski eşten muvafakatname alınmasına gerek olmadığı Yargıtay kararları ile sabittir. Ancak seyahat etmek istenilen bazı ülkeler yurt dışına çıkış için eski eşin izin belgesini yani muvafakatini de talep etmektedirler. Bu tür ülkeler muvafakatnamenin mevcut olmadığı durumlarda vize başvurusunu reddedebilmektedir. Eski eşin muvafakatname vermeye yanaşmaması ve seyahat edilecek veya yerleşilecek ülkenin muvafakatname talep etmesi hallerinin bir arada bulunması durumunda kişinin mahkemeye başvurması gerekmektedir.

Kişi bu durumda aile mahkemesine başvuruda bulunarak velayeti bulunan müşterek çocuğun yurt dışına çıkarılabilmesi için mahkemenin karar vermesi talebinde bulunabilir. Ancak bu dava yoluna başvurabilmek için öncelikle vize başvurusu yapılmış olması ve bu başvurunun reddedilmiş olması gerekmektedir. Yani dava açmak için bir hukuki menfaatin gündeme gelmesi gerekmektedir.

Çocuğu Yurt Dışına Götüren Eşe Karşı Dava

Yurt dışına çocuğun çıkarılması gerekli olduğunda bir muvafakatname gerekir. Muvafakatname bir çeşit izin belgesi olurken anne ve baba evlilik birliğini sürdürüyorsa her iki ebeveynin bu izni verdiğine dair noter onaylı bir belge talep edilir. Çocuğun yurt dışına çıkarılmasını, çocuğu diğer eşten kaçırma amacı ile de yapılabilmektedir. Velayeti bulunmayan eşin böyle bir durum ile karşılaşması durumunda hemen aile mahkemesine başvurarak çocuğun yurt dışına çıkarılmasının engellenmesi talebinde bulunması gerekmektedir. ancak bu durum somut delillerle iyi bir şekilde ortaya konulamaz ise mahkeme tarafından talebin reddi gerekecektir.

Mahkemenin çocuğun yurt dışına çıkısındaki amacın diğer eşten kaçırmak için olduğu yönünde bir karar uyanması durumunda talebi kabul edecek ve çocuğun yurt dışına çıkışının geçici olarak durması yönünde karar verecektir. Bu geçici tedbir kararının durdurulması için karşı tarafın tekrardan mahkemeye başvurması gerekmektedir. Her iki tarafta iddialarını somut ve kanaat uyandırıcı delillerle ortaya koymalıdır.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2015/11374 E, 2015/12897 K, 17.06.2015 T. Verilen kararda; Velayet hakkı kendisinde bulunan eşin velayet hakkını kullanmasının doğal sonucu olarak ortak çocuğu yurt dışına çıkarmasının boşandığı eşinin muvafakatıne bağlı bulunmadığı gibi velayeti annede olan çocuğun yurtdışına çıkarılması, babanın “oluru” olmaksızın çocuğun götürüleceği ülke makamlarının “giriş vizesi” vermediğine ilişkin bir belgenin sunulmamış olmasına göre, isteğin reddine karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde hüküm tesisi doğru görülmemiştir.’’

Velayet Altındaki Çocuğun Yerleşmek Amacı İle Yurt Dışına Çıkışı

Velayete tek başına sahip olan eş çocuğun yurt dışına yerleşmesine tek başına karar verebilir ve muvafakat edebilir. Ancak eski eşin muvafakati alınmaksızın çocuğun yerleşmek amacı ile yurt dışına çıkışı durumunda eski eş çocuğun iadesi talebinde bulunabilir. Bu hak kişilere uluslar arası Lahey sözleşmesi ile tanınmış bir haktır. Bir üst başlıkta da belirttiğimiz gibi çocuğun yurt dışına çıkarılması ve yerleştirilmesi eski eşten kaçırma amacı ile yapılmış ise eski eşin bu durumu delillerle ispat etmesi gerekecektir.

1980 tarihli Uluslararası Çocuk Kaçırmanın Veçhelerine Dair Lahey Sözleşmesinde düzenlenen eski eşin başvuru hakkı kapsamında 16 yaş altındaki çocuklar için iade müessesesi gündeme gelmektedir. Bu başvuru sonucunda çocuğun yerleştiği ülkenin makamları tarafından gerekli denetlemeler yapılacaktır. Kaldı ki çocuğun ilgili ülkeye uyum sağladığı sonucuna varılır ise çocuk hakkında yapılan iade talebi başvurusu reddedilecektir.