Uyar – Kaldır sistemi; yaşam hakkı, kişinin can ve mal güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeni veya telif hakkı ile korunan bir içeriğin, herhangi bir internet sitesinde hak sahiplerinden izinsiz olarak yer aldığının tespit edilmesi halinde, eserin hak sahipleri veya yetkili temsilcilerinin, site yetkililerine uyarı göndermek suretiyle haksız içeriğin siteden kaldırılmasını yasal olarak talep etme sürecidir. İnternet ortamında gerçekleşen hak ihlallerinin giderilmesi amacıyla 5651 Sayılı Kanunda öngörülen yöntemlerden bir diğeri, “uyar- kaldır” mekanizmasıdır. Uyar – kaldır sisteminin teklif hakları ile ilgili kısımları için çeşitli platformlarda yapılan uygulamalar farklıdır. Aşağıdaki bağlantılara tıklayarak bazı sitelerin kendi prosedürlerine ulaşabilirsiniz.

• Facebook’ta Telif Hakkı İhlallerini Şikayet Prosedürü: Facebook Telif Hakkı
• Google Hizmetleri’nde (Google Play, Blogspot… vb.) Telif Hakkı İhlallerini Şikayet Prosedürü:Google Telif Hakkı
• Yandex’te Telif Hakkı İhlallerini Şikayet Prosedürü: Yandex Telif Hakkı
• Twitter’da Telif Hakkı İhlallerini Şikayet Prosedürü: Twitter Telif Hakkı

Kanunda “içeriğin çıkarılması” kavramıyla ifade edilen bu yöntem; internet ortamında yer alan hukuka aykırı içeriklerin, yetkili makamlarca verilen kararlar ya da ilgili kişilerce yapılan başvurular üzerine içerik ya da yer sağlayıcılar tarafından yayından kaldırılmalarını ifade etmektedir. Bu yönüyle bir internet sitesinde yer alan hukuka aykırı içerik nedeniyle sitenin tamamen kapatılmasını önleyen ve hakkaniyet ile ölçülülük ilkelerine daha uygun çözümler üreten uyar-kaldır mekanizması, modern ülkeler tarafından da kullanılmaktadır.

Uyar – Kaldır Sistemi Nedir?

Uyar – Kaldır sistemi; yaşam hakkı, kişinin can ve mal güvenliği, milli güvenlik, kamu düzeni veya telif hakkı ile korunan bir içeriğin, herhangi bir internet sitesinde hak sahiplerinden izinsiz olarak yer aldığının tespit edilmesi halinde, eserin hak sahipleri veya yetkili temsilcilerinin, site yetkililerine uyarı göndermek suretiyle haksız içeriğin siteden kaldırılmasını yasal olarak talep etme sürecidir.

Uyar – kaldır mekanizmasına, 5651 s. Kanunun iki maddesinde yer verilmiştir. Kanunun 8/A maddesine göre; yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hakim tarafından ya da gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Cumhurbaşkanlığı tarafından ya da ilgili Bakanlığın talebi üzerine BTK tarafından ilgili içeriğin yayından çıkarılmasına karar verilebilecektir. Daha sonra BTK tarafından içerik ve yer sağlayıcılara iletilecek olan bu kararın gereği; bildirilmesi anından itibaren dört saat içinde yerine getirilmek zorunda olup, aksi halde ilgili içerik ve yer sağlayıcılara elli bin Türk lirasından beş yüz bin Türk lirasına kadar idari para cezası verilebilecektir.

Ayrıca Cumhurbaşkanlığı ya da ilgili Bakanlığın talebi üzerine BTK tarafından verilen kararlar, BTK tarafından yirmi dört saat içinde sulh ceza hakiminin onayına sunulacaklar; hakimin kararını kırk sekiz saat içinde açıklamaması halinde söz konusu kararlar kendiliklerinden kalkacaklardır. Bu konuya ilişkin yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, madde kapsamında verilen içeriğin çıkarılması kararları kural olarak en fazla yetmiş iki saatlik bir süre için uygulanabilecek ve bahsi geçen kararlara hakimlikçe onay verilmemesi halinde, uygulanmalarına son verilecektir.

Bununla birlikte içeriğin çıkarılması kararlarının sulh ceza hakiminin onayına sunulması için öngörülen sürenin hangi andan itibaren başlayacağına fıkra metninde yer verilmemiştir. Diğer yandan maddede bahsi geçen yirmi dört saatlik sürenin yetkili merciler tarafından verilen içeriğin çıkarılması kararlarının verildiği andan itibaren başlatılması, Kanundaki diğer süre uygulamalarıyla bütünlük arz edecektir.

Uyar – Kaldır Sistemi İşleyişi

8/A maddesi; internet ortamında yer alan bir içeriğin hukuka aykırı olduğundan bahisle yayından çıkarılması gerektiği hususundaki tespiti yapmakla adli ve idari makamlar yetkilendirmiş ve bu yönüyle daha önce Kanunda yer almayan bir uygulamayı getirmiştir. Zira 8/A maddesindeki sistemin getirilişinden önce; internet ortamında yer alan bir yayın nedeniyle kişilik hakkı ihlal edilenlerin herhangi bir idari ya da adli makama değil. Kanunun 9.maddesi kapsamında doğrudan içerik ya da yer sağlayıcılara başvurmaları, bunun bir sonucu olarak da ilgili içeriğin bir ihlale neden olması nedeniyle yayından çıkarılması gerekip gerekmediğini içerik ya da yer sağlayıcılarının tespit etmeleri söz konusu olmaktaydı.

Bununla beraber ilgili içerik ya da yer sağlayıcıların bu başvuruyu kabul etmeleri ve dolayısıyla ilgili içeriği yayından çıkarmaları konusunda herhangi bir zorunlulukları bulunmamaktaydı. Bu nedenle, içeriğin hukuka aykırılığının tespitini yapmakla adli makamları yetkilendiren, idari makamlar tarafından yapılan tespitlerin de sulh ceza hakimi tarafından denetleneceğini öngören ve içeriğin çıkarılması kararlarının uygulanmamasını yaptırma bağlayan 8/A maddesinin olumlu karşılandığını ve uyar-kaldır mekanizması açısından faydalı göründüğünü ifade etmek yerinde olacaktır.

Kanunda uyar-kaldır mekanizmasını düzenleyen bir başka hüküm ise 9.maddedir. Buna göre; internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşların; öncelikle içerik sağlayıcısına, içerik sağlayıcısına ulaşamamaları halinde ise yer sağlayıcısına başvurarak uyanı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebilmeleri ya da doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini talep edebilmeleri mümkündür. Diğer yandan başvuru yapılan içerik ya da yer sağlayıcının bu başvuruyu hangi sürede cevaplamak zorunda olduğuna ve cevaplamaması halinde hangi usulün izleneceğine dair bir hükme 9.maddede yer verilmemiştir.