Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan unsurlardan biri de sağır ve dilsizlik halidir. Bu husus Türk Ceza Kanunu’nun 33. maddesinde düzenlenmektedir. Sağır ve dilsizlik, kusur ve ceza ehliyetini etkileyerek failin işlediği suç nedeniyle hiç ceza almaması ya da cezasından indirim yapılmasını sağlayan bir ceza hukuku müessesedir. Fiili işlediği sırada onbeş yaşını doldurmuş ancak onsekiz yaşını doldurmamış çocuk sağır ve dilsizlerin işledikleri fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin olup olmadığının takdiri bakımından sosyal inceleme yaptırılması zorunludur.

Kanun koyucu, sağır ve dilsizlerin algılama ve irade yeteneklerinin daha geç geliştiğinden hareketle, kusur yeteneklerine ilişkin durumu yaşı küçük olanlara kıyasen düzenlemiştir. Sağır ve dilsizler için CMK bakımından istem aranmaksızın müdafi görevlendirilmelidir. Ceza sorumluluğunda failin suçu işlediği tarihteki yaşı esas alınır. Şüpheli veya sanığın suç tarihindeki yaşı ve bedensel durumu tespit edilmelidir. Fiili işlediği sırada 21 yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında TCK m.53/1’de yer alan güvenlik tedbiri hükümleri uygulanmaz (TCK madde 33 atfıyla m.53/4)

Sağır ve Dilsizlik Nedir?

Kanun koyucu, normal bir kişiye göre sağır ve dilsizlerin algılama ve irade yeteneklerinin daha geç geliştiğini kabul ederek, kusur yetenekleri ile ilgili hukuki durumu küçüklere kıyasen düzenlemiştir. Bu nedenle, küçüklerdeki yaş kategorilerini esas alınmış ancak sağır ve dilsizler bakımından bu yaş kategorisi daha büyük bir rakamdan başlatılmıştır. Bu düzenleme uyarınca söz konusu sağır ve dilsizlerin ceza sorumluluğunun kapsamı aşağıda detaylı izah edilmiştir.

Kusur yeteneğini etkileyen ve ceza sorumluluğunu kaldıran ya da azaltan sağır ve dilsizlik müessesesi, TCK 33’de düzenlenmiştir. 4 ayrı yaş dilimi belirlenen maddeye göre bazı yaşlardaki sağır ve dilsizler için hiç ceza verilmezken, bazıları için ceza miktarında indirim yapılmaktadır. 21 yaşını dolduranlar için ise akıl hastalığı ile ilgili ceza kanunu maddesine atıfta bulunulmaktadır. Ayrıca Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) uyarınca, müdafi bulunmayan şüpheli veya sanık sağır veya dilsiz ise, istemi aranmaksızın kendisine bir müdafi görevlendirilir (CMK m: 150/2). Bu hak, sağır ve dilsiz mağdura da tanınmıştır. (CMK m: 239/2)

Sağır ve Dilsizlikle Alakalı Kabul Edilen Sistemler

İnsanın işitme yeteneğine doğuştan sahip olmaması veya küçük yaşta bu yeteneği yitirmesi dolayısıyla, konuşma yeteneği de gelişmez İşitme yeteneğine hiç sahip olmayan insanın algılama yeteneği de yeterince gelişmez Sağır ve dilsizlerin kusur yeteneği ve cezaî sorumluluğu konusunda çeşitli sistemler kabul edilmektedir.

Bir sistemde sağır ve dilsizlikle ilgili olarak kanunda özel bir hükme yer verilmez. Ancak, sağır ve dilsizlik halinin somut olayda kişinin kusur yeteneği üze inde etkili olup olmadığını araştırmak ve sonucuna göre failin cezasında belli bir oranda indirim yapılıp yapılmamasına karar verilmek gerekecektir.Diğer bir sistemde ise, sağır ve dilsizlikle ilgili olarak kanunda özel bir hükme yer verilmekte ve bu kişilerin sorumluluğu, akıl hastalarının cezai sorumluluğuna paralel bir şekilde düzenlenmektedir. Üçüncü sistemde ise, kanunda belli bir yaşa kadarki sağır ve dilsizler hakkında yaş küçüklerine ilişkin hükümlere, belli bir yaşın üzerindeki sağır ve dilsizle hakkında ise, akıl hastalığına ilişkin hükümlere paralel bir düzenleme getirmektedir. Yeni TCK’da bu sistem kabul edilmiştir.

Sağır ve Dilsizlik – TCK 33. Madde Metni

Bu Kanunun, fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmamış olan çocuklara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olanlara ilişkin hükümleri, onsekiz yaşını doldurmuş olup da yirmibir yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında da uygulanır.

Sağır ve Dilsizlik – TCK 33. Madde Gerekçesi

İşitme yeteneğine doğuştan sahip olmayan veya küçük yaşta bu yeteneği tamamen yitiren insanın algılama yeteneği yeterince ge­lişmez.

Sağır ve dilsizin ceza sorumluluğunun belirlenmesinde, suç oluşturan fiili işlediği sıradaki yaşı, ölçü alınmıştır. Böylece, sağır ve dilsizlerle ilgili olarak, yaş küçüklerinin sorumluluk rejimine paralel bir düzenleme yapıl­mıştır. Ancak, sağır ve dilsizlerin algılama ve davranışlarını yönlendirme yeteneği daha geç gelişebileceği düşüncesiyle, ayrı bir yaş grubu sınıflan­dırması yapılmıştır.

Fiili işlediği sırada yirmibir yaşını doldurmuş olan sağır ve dilsizler açısından yaşın ceza sorumluluğu üzerinde herhangi bir etkisinin olmadığı kabul edilmiştir. Ancak, bu kişilerin işledikleri fiil açısından algılama veya irade yeteneğinin olup olmadığı yönünde ortaya çıkabilecek sorunla ilgili olarak, akıl hastalarına ilişkin sorumluluk rejiminin göz önünde bulundu­rulması gerekmektedir.

Sağır ve Dilsizlik Sosyal İnceleme Raporu

Çocuk Koruma Kanunu Yönetmeliği’nde yer alan düzenlemeye göre; suçun işlendiği tarihte 15-18 yaşları arasındaki sağır ve dilsiz çocuklar tarafından işlenen suçun hukuki olarak doğurduğu sonuçları algılama yeteneğinin olup olmadığı değerlendirme konusu olacaktır. Sosyal inceleme raporu alınması talebi soruşturma aşamasında cumhuriyet savcısı, kovuşturma aşamasında ise hakim tarafından 15-18 yaş aralığındaki sağır ve dilsiz çocuklar için istenir. İşbu raporun alınması 15-18 yaş aralığındaki sağır ve dilsiz çocuklar için zorunludur. Çocuk Koruma Kanunu Yönetmeliği 20.madde;

• Kanun kapsamındaki çocuklar hakkında mahkemeler, çocuk hâkimleri veya Cumhuriyet savcılarınca gerektiğinde çocuğun bireysel özelliklerini ve sosyal çevresini gösteren inceleme yaptırılabilir. Soruşturma ve kovuşturma aşamalarında çocuğun, veli veya vasisi ya da müdafi veya bu kimselerin avukatları da mahkeme veya çocuk hâkimine müracaat ederek çocuk hakkında sosyal inceleme yapılmasını talep edebilirler.
• Fiili işlediği sırada oniki yaşını bitirmiş onbeş yaşını doldurmamış bulunan çocuklar ile onbeş yaşını doldurmuş ancak onsekiz yaşını doldurmamış sağır ve dilsizlerin işledikleri fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin olup olmadığının takdiri bakımından sosyal inceleme yaptırılması zorunludur.
• Fiili işlediği sırada oniki yaşını bitirmiş onbeş yaşını doldurmamış bulunan çocuklar ile onbeş yaşını doldurmuş ancak onsekiz yaşını doldurmamış sağır ve dilsizlerin işledikleri fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin olup olmadığını takdir yetkisi münhasıran mahkemeye aittir. Sosyal incelemeyi yapan bilirkişi, çocuğun içinde bulunduğu aile ortamı, sosyal çevre koşulları, gördüğü eğitim, fiziksel ve ruhsal gelişimi hakkında bir rapor düzenler. Hâkim, bu yaş grubuna giren çocuğun kusur yeteneğinin olup olmadığını takdir ederken, görevlendirdiği bilirkişinin hazırlamış bulunduğu raporda yer verilen gözlem, tespit ve değerlendirmeleri göz önünde bulundurur.
• İkinci ve üçüncü fıkralardaki hâllerde, hâkim veya mahkeme, sosyal inceleme raporu ile birlikte çocuğun işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılama ve bu fiille ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin belirlenebilmesi amacıyla adlî tıp uzmanı, psikiyatrist ya da zorunluluk hâlinde uzman hekimden görüş alır.
• Derhâl tedbir alınmasını gerektiren acil durumlarda sosyal inceleme sonucu beklenmeden tedbir kararı verilebilir. Ancak sosyal inceleme daha sonra yaptırılarak, gerektiğinde tedbir konusunda verilen karar değiştirilebilir.
• İnceleme, kararda gösterilen sürede tamamlanmalıdır; gerektiğinde ek süre talep edilebileceği gibi kararda bir süre belirtilmemiş olması hâlinde incelemenin çocuğun durumunun aciliyetine uygun bir süre içerisinde tamamlanarak, raporun mahkemeye sunulmuş olması gerekir.
• Mahkeme veya çocuk hâkimi tarafından çocuk hakkında sosyal inceleme yaptırılmaması hâlinde, gerekçesi kararda gösterilir.

Sağır ve Dilsizlerin Ceza Sorumluluğunun Kapsamı

Madde metninde “… yaşını doldurmuş olma”  demektedir. Öncelikle bu hususun açıklama kavuşturulması gerekmektedir. Hayatta 15 yıl 1 gün yaşamış kişi 15 yaşını bitirmiş / doldurmuş / tamamlamıştır. Ancak hayatta 14 yıl 11 ay 28 gün yaşamış kişi, 15 yaşın içindedir fakat 15 yaşını doldurmamıştır.

Doktor raporu ile sağır ve dilsizlik tespit edilmelidir. Fiili işlediği sırada 15 yaşını doldurmuş ancak 18 yaşını doldurmamış çocuk sağır ve dilsizlerin işledikleri fiilin hukuki anlam ve sonuçlarını algılama yeteneğinin ve bu eylem ilgili olarak davranışlarını yönlendirme yeteneğinin olup olmadığının tespiti bakımından sosyal inceleme yaptırılması zorunludur. Bunun yeterli olmadığı hususlarda mahkeme adli tıp uzmanı, psikiyatrist ya da zorunluluk halinde uzman hekimden görüş alır. Bu açıklamadan sonra sağır ve dilsizlerin ceza sorumluluğunu aşağıda bir tabloyla ortaya koyalım:

Sağır ve Dilsizlerin Cezai Ehliyeti

Görüldüğü gibi sağır ve dilsizlerin ceza sorumluluğunun varlığı için failin suçu işlediği tarihteki yaşı temel alınmıştır. Bu halde şüpheli veya sanığın suç tarihindeki yaşı belirlenmeli, doktor raporu ile sağır / dilsiz olduğu tespit edilmelidir. Ayrıca CMK 150/2 uyarınca bu kişilere müdafi tayin edilmelidir. Fakat bu kişilere müdafi atanmadan beraat verilmişse, sanık lehine olan kurallara aykırılık Cumhuriyet Savcısına aleyhe temyiz hakkı vermemektedir (CMK 290. madde).

Sağır ve dilsizlerin ifadesi tercüman aracılığıyla alınması gerekir. Ceza sorumluluğu bulunmasa dahi TCK’nın 54/4. maddesi uyarınca; failin suçta kullandığı “üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç olan eşya, müsadere edilir.” 21 yaşından küçük sağır ve dilsizler hakkında TCK’nın “suçta tekerrür ve tehlikeli suçlular” başlıklı 58. maddesi uygulanmayacaktır.

Sağır ve Dilsizlik Halinde Uygulanamayacak Güvenlik Tedbirleri

Suçun işlediği sırada 21 yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsizler hakkında TCK m.53/1’de yer alan güvenlik tedbiri hükümleri uygulanmaz. 21 yaşından küçük sağır ve dilsiz kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkumiyeti neticesinde aşağıdaki haklardan yoksun bırakılmaz:

• Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
• Seçme ve seçilme ehliyetinden,
• Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
• Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
• Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten, yoksun bırakılamaz.
• Fiili işlediği sırada 21 yaşını doldurmamış olan sağır ve dilsiz kişilerin işlediği suçlar dolayısıyla tekerrür hükümleri uygulanmaz (TCK m.58/5).

Sağır ve Dilsizlik TCK 33. Madde İlgili Yargıtay Kararları

Yargıtay 1. Ceza Dairesi, K.T.: 6.4.2007, 2007/1994 E, 2007/2473 K. sayılı Kararı

• Sağır ve Dilsizlik
• TCK 33. Madde

Sağır ve dilsiz olup, 18 yaşından küçük bulunan mağdur E.’ye müdafi tayin edilmek suretiyle beyanının alınması gerektiği gözetilmeyerek CMK’nın 239/2. maddesine muhalefet edilmesi.

Yargıtay 6. Ceza Dairesi, K.T.: 26.2.2009, 2006/5135 E., 2009/4118 K. sayılı Kararı

• Sağır ve Dilsizlik
• TCK 33. Madde

Sağır ve dilsiz olup suç tarihi itibarıyla 21 yaşını bitirmemiş olan sanık hakkında TCK’nın 33. maddesi ile yapılan indirimin suç tarihi itibarıyla ½ oranında olması gerektiğinin gözetilmemesi, bozmayı gerektirmiştir.

Yargıtay 1. Ceza Dairesi, K.T.: 6.10.2015, 2015/1643 E., 2015/4685 K. sayılı Kararı

• Sağır ve Dilsizlik
• TCK 33. Madde

Sanık hakkında TCK’nın 33. maddesi delaletiyle 31. maddesi hükümlerinin uygulanabilmesi için, suç tarihi itibarıyla TCK’nın 33. maddesi kapsamında sağır ve dilsiz olup olmadığının uzman doktor raporu ile belgelenmesi gerektiği gözetilmemiş ise de aleyhe temyiz bulunmadığından bozma nedeni yapılmamıştır.

Sağır ve Dilsizlik TCK 33. Madde Hakkında Sık Sorulan Sorular

Sağır ve dilsizlerin ceza ehliyeti kaç yaşında başlar?

TCK’nın 33/1 ve 31/1. maddeleri uyarınca 15 yaşını tamamlayanların ceza sorumluluğu yoktur. Yani 15 yaşından itibaren ceza sorumluluğu başlar.

14 yaşındaki bir sağır ve dilsiz hakkında hangi hükümler uygulanır?

14 yaşında sağır ve dilsize hapis cezası verilemez. Sadece güvenlik tedbiri uygulanabilir.

TCK sağır ve dilsiz maddesi kaçtır?

TCK 33. maddede düzenlenmiştir.