Fethi Kabir Nedir? Nasıl Yapılır?

fethi kabir

Fethi kabir, vefat eden kimselerin mezarlarının açılması işlemine denir. Bu işlem genellikle miras hukuku veya ceza hukuku açısından gerekli olduğunda yapılır. Ceza muhakemeleri kanunumuzun 87. maddesinde yer alan düzenlemeye göre, gömülmüş olan cesetlerin gerekli hallerin varlığı halinde savcılık veya mahkeme kararı ile mezardan çıkarılarak incelemeye ve otopsiye tabi tutulması işlemi fethi kabir olarak tanımlanabilir. Anılan maddenin 4. fıkrasında “gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir. Fethi kabir işleminin en bilinen örneği Münevver Karabulut cinayetinde Cem Garipoğlu’nun mezarının açılmasıdır. 2024 yılında Silivri Cumhuriyet Başsavcılığının “feth-i kabir” kararı doğrultusunda, İstanbul Adli Tıp Kurumu ekibi, cumhuriyet savcısı ve olay yeri inceleme uzmanları, sabah saatlerinde Garipoğlu’nun Karacaahmet Mezarlığı’ndaki kabrine gelindi ve mezar açıldı. Ama yapılan fethi kabir işleminde, Cem Garipoğlu’nun mezarından alınan DNA örneklerinin ailesiyle uyuştuğu açıklandı.

Bu husustaki karar, soruşturma evresinde cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından verilir. Mezardan çıkarma kararı, araştırmanın amacını tehlikeye düşürmeyecekse ve ulaşılması da zor değilse ölünün bir yakınına derhal bildirilir.” Şeklinde fethi kabir işleminde karar vermeye yetkili makamlar belirtilmiştir. Son dönemlerde özellikle vefatına ilişkin şüpheli durumların mevcut olması, eksik adli raporlar, vefat ettiğine dair şüphenin mevcut olması gibi hallerin varlığı durumunda fethi kabir uygulamasına gidilmektedir. Kadim Hukuk ve Danışmanlık olarak bu makalemizde fethi kabir uygulamasının nasıl yapılacağını ve şartlarından bahsedeceğiz.

İlgili Makale: İnfaz Hesaplama

Fethi Kabir Nedir?

Defnedilmiş olan cesedin adli tıp usullerine uygun muayene için mezardan çıkarılması işlemine “fethi kabir” denir. Bu işlem ülkemizde mahkeme veya savcılık kararları sonucunda yapılmaktadır. Fethi kabir, vefat eden kimselerin mezarlarının açılması işlemine denir. Ceza muhakemeleri kanunumuzun 87. maddesinde yer almıştır. Bu düzenlemeye göre, gömülmüş olan cesetlerin gerekli hallerin varlığı halinde savcılık veya mahkeme kararı ile mezardan çıkarılarak incelemeye ve otopsiye tabi tutulması işlemi fethi kabir olarak tanımlanabilir. Anılan maddenin 4.fıkrasında “gömülmüş bulunan bir ceset, incelenmesi veya otopsi yapılması için mezardan çıkarılabilir.

Mezar açma kararı alınır. Bu kararı soruşturma evresinde cumhuriyet savcısı, kovuşturma evresinde mahkeme verir. Karar müteveffanın bir yakınına bildirilir. Feth-i kabir işlemi; mezar açma kararının alınması, mezar açma işleminin yapılması, ceset çıkarma ve inceleme işlemlerinin yapılması gibi aşamalardan oluşur. Bu aşamaların süresi; mezarın yeri, durumu, cesedin durumu, inceleme yapacak uzmanların sayısı ve niteliği gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Dolayısıyla fethi kabir işlemi için net bir süre vermek mümkün değildir. Genel olarak feth-i kabir işleminin birkaç saat ila birkaç gün arasında sürdüğü söylenebilir.

fethi kabir nasil yapilir
fethi kabir nasil yapilir

Fethi Kabir Hangi Durumlarda Yapılır?

Gömülmüş olan bir cesedin mezardan çıkartılmasını gerektiren nedenler aşağıda sayılmıştır:

  • Ölü muayenesi-otopsi yapılmadan ve defin ruhsatı düzenlenmeden gömülme,
  • Ölüm nedeni ve ölüm zamanının belirlenmesi,
  • Ölümde suç unsuru olup olmadığının tespiti,
  • Gömülmeden sonra edinilen yeni bilgilerin cinayet kuşkusunu ortaya çıkarması,
  • Çeşitli olaylarla ilgili tazminat konusunda sorunlar çıkması,
  • Sigorta veya yanlış tedavi ile ilgili iddialar,
  • Ölenin kimliği konusunda kuşku bulunması,
  • İlk otopsi sonuçlarının tartışmalı olması,
  • Cesedin mermi gibi çıkarılmamış olan ve delil teşkil edebilecek bir yabancı cisimle gömülmesi.

Fethi Kabir’de Yer İncelemesi

Gömüğün yeniden meydana çıkarılması olay yeri incelemesine verilen aynı bilimsel özen ile ele alınmalıdır. Çalışmalar baş araştırmacı ile danışman fiziksel antropolog veya arkeolog arasında koordinasyon içinde yürütülmelidir. İnsan ceset kalıntıları sıklıkla adli antropoloji teknikleri hakkında tecrübesi olmayan adli kolluk görevlileri, mezarlık işçileri tarafından mezardan çıkarılmaktadır. Bu yolla çok değerli bilgiler kaybolabileceği gibi bazen asılsız bilgiler yaratılabilir.

Eğitimsiz kişiler tarafından mezar açma işleminin yapılması yasaklanmalıdır. Danışman antropolog mezar açma işlemini yürütmek veya denetlemek üzere sahada bulunmalıdır. Her bir gömük tipinin kazılmasına özel problemler ve süreçler eşlik eder. Kazıdan elde edilen bilginin miktarı gömüğün durumu hakkında bilgi ve deneyime dayanan karara bağlıdır. Düzenlenen son rapor kazı süreciyle ilgili mantık içermelidir.

Fethi Kabir Şartları

  • Fethi kabir prosedürünün şartları şöyle sıralanabilir;
  • İlk olarak mezarın açılması ile somut delillerin ortaya çıkma ihtimalinin olması
  • Dosyanın bulunduğu sürece ilişkin olarak cumhuriyet savcısı veya mahkeme kararı verilmesi
  • Fethi kabir yapılan müteveffanın yakınlarından birine bildirimde bulunulması
  • Mezar açma ve ceset çıkarma işlemlerinde dikkat ve özen yükümlülüklerine uyulması
  • Gerekli görülmesi halinde kefen ve topraktan da örnek alınması

Fethi Kabir’de Mezar Açma Sırasında Takip Edilmesi Gereken Usuller

  • Tarih, yer mezar açmanın başlama ve bitiş saatleri ve tüm çalışan işçilerin isimlerinin kaydedilmesi gerekmektedir.
  • Bilgiler, çizim ve fotoğraflar ile destekleyerek sıralı bir şekilde anlatılmalıdır.
  • Her gün çalışma başlamadan önce ve sonra aynı noktadan çalışma alanının fotoğrafını çekerek çalışma alanında resmi süreçle ilişkisi olmayan her bir bozulmayı tespit etmek gerekmektedir.
  • Bazı durumlarda belirtilen bir alanda mezarın yerini saptamak gerekir.
  • Mezarın saptanmasının ardından gömüğün sınıflandırılması gerekmektedir.
  • Gömük için net bir numara tespit edilmelidir.
  • Başlangıç noktası oluşturulur ve gömük sahasını kapatıp uygun ölçekli enlem ve boylam sistemleri ve standart arkeoloji teknikleri kullanarak harita çıkarılır.
  • İlgili cisimler açısından çerçöple karışık toprağı gözden geçirerek fazlalık toprağın atılması gerekir. Her bir bulgu için seviyeyi (derinlik) ve bağıntılı koordinatlarını kaydedilir.
  • Bir metal dedektörünün faydalı olabileceği özellikle ceset seviyesinin hemen altındaki ve hemen üstündeki seviyelerde kurşun veya mücevherat gibi maddeleri araştırılır.
  • Gömük yeri belirlendiğinde cesedi çevreleyin ve uygun olduğunda cesedin tüm kenarlarından 30 cm mesafede gömük çukuru açılmalıdır.
  • Gömüğü tüm kenarlarından yaklaşık 30 cm mesafede en alçak noktasına kadar kazarak sadece taban kısmından toprakla temas eder duruma getirilir.
  • Kalıntıları yumuşak bir fırça ya da elbise fırçası kullanarak meydana çıkar un Lif yapılı delillere zarar verebileceği için sert tel fırça gibi fırçalar kullanmayın Kafatası etrafında bulunan toprağı saç bulmak amacıyla incelenir.
  • Kalıntıların fotoğrafını olduğu yerde çekin ve olduğu yerde haritasını çıkartılır.
  • Herhangi bir şeyin yerini değiştirmeden önce bireyin ölçümleri yapılır.
fethi kabir usulu
fethi kabir usulu

Fethi Kabir Kararına İtiraz

Fethi kabir kararı yukarıda da bahsedildiği üzere savcılık veya mahkeme başkanlığı makamınca re’sen veya talep üzerine verilebilecek bir karardır. Ancak bu kararın verilebilmesi için yukarıda belirtilen birtakım şartların ortaya çıkması gerekmektedir. Yapılacak olan araştırmalar neticesinde ve dosya kapsamında kabrin açılması sonucu elde edilecek bulgu ve delillerin dosyada önem arz etmesi gerekmektedir.

Mahkemece verilen fethi kabir kararına karşı itiraz edilebileceği gibi, talepte bulunmanıza rağmen olumsuz karar verilmesi durumunda da yine itiraz etmeniz mümkün olacaktır. Bu bakımdan itirazlarda belirtilmesi gereken hususlar fethi kabir işlemini dosya kapsamında neden gerekli olduğu veya olmadığıdır.

Fethi Kabir Kaç Gün Sürer? Kimler Katılabilir?

Feth-i kabir kararının verilmesinin ardından mezar işlemlerinin yapılabilmesi için gerekli inceleme ve düzenlemeler yapılır. Ardından mezar açılarak ceset üzerinde inceleme aşamasına geçilmektedir. Burada sürecin ne kadar süreceğinin belirlenmesinde en önemli hususlar uzmanların niteliği, cesedin ve mezarın durumu gibi hususlardır. Bu hususta ortalama birkaç gün süren fethi kabir ile birlikte cesede ilişkin bulguların rapor haline getirilmesi 1 hafta ila birkaç ayı bulabilmektedir. Fethi kabir işlemine katılabilecek kişiler şöyle sıralanabilir;

  • Cumhuriyet savcısı/mahkeme heyeti,
  • Adli tıp uzmanı/hekim,
  • Adli kolluk personeli/polis memuru,
  • Tanık,
  • Ölünün yakınları
Adli Tıp Kurumu internet sitesi: https://www.atk.gov.tr/
X
kadim hukuk ve danışmanlık