İçerik Başlıkları
Adli süreç nasıl işler? Bu soru her ceza davası olan kişinin ilk merak ettiği sorudur. Ceza davalarında tüm aşamaları yargılanan kişi bilmek ister. Çünkü bu süreçlerin hepsinde savunma yapması ve kendini anlatması gerekir. Bu nedenle adli süreç nasıl ilerler bilmek ister. Ceza davaları en ağır yaptırımlara konu olabilecek suçlara yönelik yargılamanın yapıldığı dava türleridir. Bu davalarda süreç aşama aşama ilerler. Ceza davalarında; soruşturma, kovuşturma, istinaf, temyiz aşamaları bulunmaktadır. Ceza davasına konu olan suçlar için şikâyete bağlı olarak ya da re’sen Cumhuriyet savcısı soruşturma başlatır. Bu aşamada soruşturmaya yönelik delillerin toplanması ile bir iddianame hazırlanarak ceza davası açılması yönünde mahkemeye sunulur. Soruşturma aşaması ceza davasının başlamasından önceki aşamayı ifade eder. Soruşturma suç işlendiği öğrenildiği andan itibaren ya da şikâyete tabi suçlarda şikâyetin yapılması ile başlatılır. Adli süreç kısaca bu aşamalardan oluşur;
- Soruşturma aşaması: Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütür.
- Kovuşturma aşaması: Mahkeme ve yargılama safhası.
- İstinaf ve Temyiz aşaması: İstinaf Mahkemesi ve Yargıtay.
- Anayasa Mahkemesi
- Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
Soruşturmayı Cumhuriyet savcısı başlatmaktadır. Ceza davası açılarak yargılamaya başlandığında kovuşturma aşamasına da geçilmiş demektir. Mahkemenin kuracağı hükme tarafların 7 gün içerisinde istinaf başvurusu yapması durumunda ise ceza davası için istinaf aşaması söz konusu olur. İstinaf; yerel mahkeme kararlarına karşı üst derece mahkemelerinin inceleme yapması amacı ile başvurulan bir hukuk yoludur. Temyiz aşaması ise istinaf mahkemesinin vermiş olduğu kararlara karşı tarafların koşulları sağlamaları durumunda yapabilecekleri yüksek mahkeme başvurusudur. Temyiz incelemesini Yargıtay yapmaktadır.
Adli Süreç Nasıl İşler? Ceza Davasının Kanun Yollarındaki Tüm Aşamaları
Bölge Adliye Mahkemesi Aşamaları
- Ön İnceleme İçin Atama Bekliyor
- Ön İncelemede
- Nihai Karar Kaydedildi
- Gerekçeli Karar Yazıldı
Yargıtay Aşamaları
- Arşiv Bölümü Teslim Aldı
- İncelemede
- Savcı İncelemesinde
- Bölüm Dosyayı Savcıdan veya İşlemli Olarak Gelen Evraktan Teslim Aldı
- İlgili Yargıtay Dairesinde
- Ön İncelemede
- Arşivde
- İncelemede (karar aşaması)
- Yargıtay CBS’na Gönderildi
- Postalandı (dosya nihai kararla yerel mahkemeye gönderilir)
Karar Düzeltme – İtiraz Aşamaları
Yargıtay CBS Aşaması
- Karar Düzeltme Bölümüne Teslim Listesinde
- İncelemede
- Savcı İncelemesinde
- Bölüm Dosyayı Savcıdan veya İşlemli Olarak Gelen Evraktan Teslim Aldı
- Daireye Gönderilmek Üzere Bölümde
- İlgili Yargıtay Dairesinde (kararı veren Daire)
Kararı Veren Daire Aşaması
- İncelemede (karar aşaması)
- Yargıtay CBS’na Gönderildi
Yargıtay CBS
- İlgili Yargıtay Dairesinde (Ceza Genel Kurulu)
Yargıtay Ceza Genel Kurulu Aşaması
- İncelemede (ön inceleme)
- Arşivde (CGK)
- İncelemede (karar aşaması)
- Daireden Bölüme Teslim Listesinde (nihai karar verilmiş)
Yargıtay CBS
Postalandı (Yargıtay CBS tarafından dosya nihai kararla yerel mahkemeye gönderilir)
Anayasa Mahkemesi Aşamaları
- Komisyonlar Önünde İncelemede (arşiv)
- Kapalı (nihai karar verilmiş)
AİHM Aşamaları
Kabul Edilmez Bulunan Dosya Aşamaları
- Başvuruda bir karar alınması beklenmektedir.
- Başvuru ilk hukuki değerlendirmeyi beklemektedir.
- Başvurunun kabul edilmez olduğuna karar verilmiştir.
- Yargılama süreci sona ermiştir.
Kabul Edilebilir Bulunan Dosya Aşamaları
- Başvuruda bir karar alınması beklenmektedir.
- Başvuru ilk hukuki değerlendirmeyi beklemektedir.
- Görüşlerini sunması için Hükümet’e bildirilmiştir. (İç Tüzük 54/2-b). Görüş sunması istenmeden Hükümet’e bildirilmiştir. (İç Tüzük 54/2-b) Başvuru Hükümet’e, başvuruya ilişkin bilgi istemek üzere bildirilmiştir. (İç Tüzük 54/2-a)
- Esasa ve adil tazmine ilişkin karar.
- Başvuru, Büyük Daire’ye sevk edilme olasılığı nedeniyle beklemektedir.
- Başvuru Büyük Daire’ye sevk edilmiştir. Başvurunun Büyük Daire’ye sevk edilmesi talebi panel tarafından kabul edilmiştir. (İç Tüzük 43 ve 73)
- Davanın Büyük Daireye sevk edilmesinden sonra ikinci karar. (esasa ilişkin ve adil tazmin)
- Yargılama süreci sona ermiştir. Esasa ve adil tazmine ilişkin karar kesinleşmiştir. Yargılama sona ermiştir.
NOT: Kabul edilebilir bulunan dosyalarda tarafların başvurunun Büyük Daireye sevk edilmesi talebi yoksa 6. ve 7. aşamalar bulunmaz.
- İstinaf Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi başvurularını E-Devlet şifreniz ile dosya sorgulama ekranından sorgulayabilirsiniz.
- Yargıtay İçin Dosya Sorgu Ekranı: https://vatandasilam.yargitay.gov.tr/proxyYargitay/jsp/yargitay_jsp/yargitayDosyaSorguIlam.html
- AİHM İçin Dosya Sorgu Ekranı: https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22]}
Savcılık ve Yerel Mahkeme
Adli Süreç Nasıl İşler? Bu sorunun ilk aşaması savcılık ve yerel mahkeme aşamasıdır. Ceza yargılaması aşamaları soruşturma ve kovuşturmadır. Ceza adalet sistemi, suçların soruşturulması, kovuşturulma (yargılanması) ve cezaların infaz edildiği üç evreden oluşur. Bu üç evreden soruşturmada şüpheli, kovuşturmada sanık, infazda hükümlü sıfatını alan kişilerin hepsi, adil yargılanma güvencesi altındadır. Soruşturma aşaması savcı kontrolünde gerçekleştirilir. Soruşturma evresi; suç isnadının bildirilmesi, ifade alınması, koruma tedbirlerine başvurulması ve dava açılması gibi birçok işlemin sonucunda karara bağlanan bir süreçtir. Kovuşturma aşaması ise iddianamenin kabul edilmesiyle mahkemenin karar vermesi arasında geçen süredir. Süreç olağan kanun yollarını kapsamaktadır.
Ceza davası nedir ? sorusunun cevabı ise yukarıda belirttiğimiz üzere soruşturma ve kovuşturma sürecinin tamamıdır. Tüm yapılan bu işlemler neticesinde kişinin özgürlüğünün kısıtlanmasıdır. Ceza yargılaması aşamaları soruşturma ve kovuşturmadır. Kişi şikayetçi olduktan sonra mahkeme süreci nasıl işler? Sorusunun cevabı ise sırasıyla ilk başta savcı tarafından soruşturma yapılır devamında eğer gerekli şartlar oluşursa iddianame düzenler ve kovuşturma aşamasına geçilir.
Asliye ceza mahkemesi ne kadar sürer? Dosyanın nevi, sanık sayısı ve asliye ceza mahkemesinin iş yüküne göre farklılık olmakla birlikte ortalama 1 yıl sürmektedir. Suç tipine göre ikinci veya üçüncü celse karar verilmektedir.
Asliye ceza mahkemesi nedir? Asliye ceza mahkemesi kanunda ağır ceza mahkemesinin görevine girmeyen suç tiplerinde genel ceza mahkemesidir. Halk dilinle daha anlaşılır olması için açıklamak gerekirse; ağır ceza mahkemeleri dosyalarına göre daha hafif ceza davalarına bakan, tek hakimli mahkemelerdir.
İstinaf Aşaması
6 ay – 1 yılda sonuçlanır. Cezası 5 yıl ve altı olanlar için Yargıtay yolu kapalı. İstinaf kanun yolu 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 272 ile 285. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Kural olarak istinaf yargılamasının konusunu ilk derece mahkemesinin verdiği son kararlar oluşturur. Kanunda belirtilen bazı kararlara karşı istinafa başvurma imkanı ortadan kaldırılmıştır. İstinaf kanun yolunun temel amacı, ilk derece mahkemesi tarafından verilen nihayetinde kesinleşmemiş kararların hem maddi hem de hukuki sorun yönünden incelenip hataların giderilmesini sağlayarak yargılama hukukunun amacını gerçekleştirmektir. İstinafta amaç; somut olayda adil karar verilmesini sağlamaktır. İstinaf kanun yolunda dosya Bölge Adliye Mahkemesi tarafından incelenir. Yeni kurulduğu için ortama 6 ay içerisinde dosya sonuçlanır. İstinaf kararı neticesinde 5 yıl ve altı ceza alanlar Yargıtay’a temyiz başvurusunda bulunamazlar.
Yargıtay Aşaması
Yargıtay aşaması ortalama 1-2 yıldır. Bölge Adliye Mahkemeleri 2016 yılında faaliyetlerine başlaması ile istinaf kanun yolunun hukukumuza girmesiyle, ceza muhakemesi hukukunda temyiz kanun yolu büyük ölçüde değişikliğe uğramıştır. Bu değişiklik uyarınca 20 Temmuz 2016 tarihinden itibaren verilen ve daha önce Yargıtay incelemesinden geçmeyen tüm hükümler önce istinaf kanun yoluna ve sonrasında açık olduğu takdirde temyiz kanun yolundan geçecektir. Söz konusu incelemeler 5271 sayılı CMK’nin istinaf ile temyiz kanun yoluna ilişkin hükümleri uyarınca yapılacaktır. Eski uygulamada temyiz süreleri çok uzun olmasına karşı yeni düzenleme ile Yargıtay’ın iş yükü azalmış bu nedenle temyiz süreleri kısalmıştır. Adli Süreç Nasıl İşler? Bu sorunun cevabı aslında yerel mahkeme, İstinaf ve yargıtay olmak üzere 3 dereceyi kapsar. Diğer yargı yolları olağanüstü kanun yollarıdır.
Anayasa Mahkemesi Aşaması
2012 yılından itibaren hukuk sistemimizde devreye giren bireysel başvuru mekanizmasıyla kamu gücünü kullanan kişi ile kurumların neden olduğu hak ihlallerine karşı ulusal hukuk düzeninde en üst düzeyde koruma sağlanması imkanı doğmuştur. Geride bıraktığımız dönem içinde bireysel başvurunun anayasal hak ve özgürlüklerin korunmasında, standardının yükseltilmesinde önemli bir işlev gördüğü söylenebilir.
Anayasa Mahkemesi ve sonrasında AİHM’e keyfi tutukluluğa karşı başvuru yapılabilmesi için öncelikle tahliye talebinin reddi, tutukluluğun devamı kararına itiraz süreçlerinin tamamlanması gerekmektedir. Aksi takdirde yapılacak başvuru iç hukuk yolları tüketilmeden ve etkin yollar denenmediği için reddedilecektir.
Tutukluluğa karşı bu süreçler bittikten sonra iç hukuk yolu son ret kararından itibaren 30 gün içerisinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunulmalıdır. Anayasa Mahkemesi süreci tamamlandıktan sonra 6 ay içerisinde AİHM’e başvurmalıdır. AİHM’ye tutukluluk için ayrı, disiplin soruşturmasında idarenin tutumunu, cezaevi şartlarının insanlık dışı muamele oluşturduğu için ayrı başvurularda bulunabilirsiniz.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Aşaması
Türkiye Cumhuriyeti Devlet’i tarafından haksız bir uygulama sonucu kendinizi kişi olarak doğrudan mağdur olarak nitelendiriyorsanız, mahkemeye şahsen veya alanında uzman bir avukat vasıtasıyla başvurabilirsiniz. AİHM’ ye sadece devlete karşı şikayette bulunabilirsiniz. AİHM 35. Madde uyarınca; iç hukuk yolları tüketilmelidir. Örneğin idari cezalar içeren kararlar için itiraz, iptal, gerekirse istinaf, temyiz yollarına; adli ve cezai kararlar için istinaf, temyiz yollarına gidilmeli. Olağanüstü kanun yollarına şartlar varsa gidilmesi zorunlu değildir. Zira olağanüstü kanun yolları adı üstünde olağan kanun yolu değildir. Ancak tüm iç hukuk yolları tüketildikten sonra AİHM’ne başvurmak mümkün. İç hukuk yollarıyla nihai kararın verilmesinden itibaren altı aylık süre içerisinde başvuru yapılmalı. Başvuru dilekçesi imzalı olmalı. Başvuru AİHM tarafından daha önceden incelenmiş bulunmamalı.
