Günümüz Türkiye’sinde hemen hemen her şehir çarpık kentleşme, plansız yapılaşma gibi sorunlarla karşı karşıya kalmaktadır. Çarpık kentleşme depreme dayanıksız binaları, yanlış çevre düzenlemelerini olumsuz olarak etkilemekte ve çevre hukuku anlamında da birçok aykırılığa neden olmaktadır. Yapı kayıt belgesi bu çarpık yapılaşmayı engelleyerek ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak yapılan binaların kayıt altına alınmasını sağlayan bir belgedir. Yapı kayıt belgesi, 3194 sayılı İmar Kanunu’nun Geçici 16. Maddesinde 11.05.2018 tarihinde yapılan düzenleme ile getirilmiştir.
Bu madde hükmüne göre; “Afet risklerine hazırlık kapsamında ruhsatsız veya ruhsat ve eklerine aykırı yapıların kayıt altına alınması ve imar barışının sağlanması amacıyla, 31/12/2017 tarihinden önce yapılmış yapılar için Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve yetkilendireceği kurum ve kuruluşlara 31/10/2018 tarihine kadar başvurulması, bu maddedeki şartların yerine getirilmesi ve 31/12/2018 tarihine kadar kayıt bedelinin ödenmesi halinde Yapı Kayıt Belgesi verilebilir. Başvuruya konu yapının ve arsasının mülkiyet durumu, yapı sınıf ve grubu ve diğer hususlar Bakanlık tarafından hazırlanan Yapı Kayıt Sistemine yapı sahibinin beyanına göre kaydedilir.”
Bu belgeyi alan kişiler yeni bir hak sahibi olmazlar, imar konusunda bir ayrıcalık ya da hak kazanmazlar. Nitekim bu husus madde hükmünde de yapı kayıt belgesinin kullanım amacına yönelik olduğunu belirtmek suretiyle vurgulanmıştır. Yapı belgesi yalnızca kentsel dönüşüm uygulamasına kadar geçerli bir belge olup ruhsatsız binaların tespitini sağlar. Yapı belgesi almak isteyenlerin özellikle dikkat etmesi gereken nokta yapı belgesinin yalnızca 31.12.2017 tarihinden önce yapılmış olan yapıları kapsadığıdır. Bu nedenle 01.01.2018 tarihinden itibaren yapılmış yapılar için kayıt belgesi alma imkanı yoktur. Yapı belgesi verilmesine ilişkin usul ve esaslar 06.06.2018 tarihinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından çıkarılan tebliğ ile düzenlenmiştir.
Yapı Kayıt Belgesi Ne Sağlar?
Yapı kayıt belgesinin alınması ile bu belge sahibi kişilere sağlanacak imkanlar şunlardır:
- Kayıt belgesi aldıkları yapılara uygun kullanımı sağlar.
- Yapıya elektrik, su, doğalgaz gibi hizmetlerin verilmesini sağlar.
- Yapı hakkında verilmiş olan yıkım kararları ile idari para cezalarının iptal edilmesini sağlar.
- Hazine ve belediye mülkiyeti üzerindeki yapının arsasının rayiç bedel üzerinden yapı malikine satılmasını sağlar.
- İş yeri açma ve çalışma ruhsatı alınmasını sağlar.
- Gayrimenkulün değerini artırarak rayiç bedeli üzerinden satılmasını sağlar.
Yapı Kayıt Belgesi Başvurusu Nasıl Yapılır?
Tebliğe göre yapı kayıt belgesi başvuruları e-Devlet üzerinden veya Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca başvuru için yetkilendirilmiş kurum ve kuruluşlardan yapılabilmektedir. Başvurunun en geç 31.10.2018 tarihine kadar yapılması ve başvuru ücretlerinin ise en geç 31.12.2018 tarihine kadar ödenmesi gerekmektedir. Başvuru ücrete tabidir. Başvuru için ödenecek ücret; arsa emlak değeri ile yapı yaklaşık maliyeti toplamı üzerinden hesaplanan bedelin konutlarda %3’ü, ticarette % 5’i olacak şekilde belirlenir. Başvuru ücreti için taksitlendirme yapılması mümkün değildir. Fakat başvuranlar ödemelerini 31 Aralık 2018 tarihine kadar yapabilirler.
Başvurunun e-Devlet https://www.turkiye.gov.tr/cevre-ve-sehircilik-imar-barisi-kayit-basvurusu-ve-sorgulamasi üzerinden yapılması halinde başvuru formunun eksiksiz doldurulması ve başvuru bedelinin tam olarak ödenmesi sonucunda e-Devlet üzerinden yapı belgesi alınabilir. Başvurunun kurum ve kuruluş nezdinde yapılması halinde yine başvuru formu doldurulup başvuru bedeli yatırıldıktan sonra yapı kayıt belgesi formu sistem üzerinden onaylanmak üzere Müdürlüğe gönderilir ve formun Müdürlükçe onaylanmasından sonra bir örneği talepte bulunan yapı sahibine verilir. Kural olarak her yapı için yalnızca bir yapı belgesi düzenlenir. Bu nedenle maliklerden birinin başvurusu yeterlidir.
Yapı Kayıt Belgesi İptali
Yapı belgesinin Kanun ve Tebliğ’e uygun usul ve esaslara uyulmaksızın verilmesi halinde iptali gerekmektedir. Bu anlamda ilk olarak yapı kayıt belgesinin iptaline konu olacak husus kayıt belgesi verilmeyecek yapılar için kayıt belgesi verilmiş olmasıdır. Tebliğ’in 8. maddesinde yapı belgesi verilmeyecek yapılar düzenlenmiştir. Buna göre şu yapılara yapı kayıt belgesi verilemez:
- 18/11/1983 tarihli ve 2960 sayılı Boğaziçi Kanununda tanımlanan Boğaziçi sahil şeridi ve öngörünüm bölgesi içinde, 3194 sayılı Kanunun geçici 16 ncı maddesi uyarınca adı geçen Kanuna eklenmiş olan kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alandaki yapılar
- İstanbul tarihi yarımada içinde 3194 sayılı Kanunun geçici 16. maddesi uyarınca adı geçen Kanuna eklenmiş olan kroki ile listede sınır ve koordinatları gösterilen alanlardaki yapılar
- 19/5/2014 tarihli ve 6546 sayılı Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkında Kanunun 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde belirlenmiş tarihi alandaki yapılar
- Üçüncü kişilere ait özel mülkiyete konu taşınmazlar üzerindeki yapılar
- Kesinleşmiş planlar neticesinde sosyal donatı alanı olarak belirlenmiş ve Maliye Bakanlığınca aynı amaçla değerlendirilmek üzere ilgili kurumlara tahsis edilmiş hazineye ait taşınmazlar üzerindeki yapılar
- Son olarak mera arazilerine kayıt belgesi verilmez. Verilmişse bu hak kazandırmaz.
Söz konusu bu yapılara yapı belgesi verilmesi halinde yapı kayıt belgesi iptal edilir. İptalin yanında bu belge ile sağlanmış tüm haklar geri alınır ve başvuru bedeli de iade edilmez. Ayrıca kayıt belgesi verilmesi için yalan ve yanlış beyanda bulunmuş olan kişiler hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun “Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan” başlıklı 206. maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulur.
Yapı Kayıt Belgesi düzenlenmesi safhasında yalan ve yanlış beyanda bulunulan husus kayıt belgesi bedelinin eksik olarak hesaplanması neticesini doğurmuş ise, eksik alınan bedel ilgilisinden alınır. Eksik alınan meblağın ilgilisince ödenmemesi halinde verilmiş olan Yapı Kayıt Belgesi iptal edilir ve daha önce yatırılmış olan bedel iade edilmez.
Mera arazisine yapı kayıt başvurusu yapan kişiler hakkında Asliye Ceza Mahkemesinde ceza davası açılmaktadır. Bu davada ceza avukatı ile çalışmanız özgürlüğünüzün kısıtlanmaması için önemlidir.
