İş Kazası Bildirimi Nedir? Nasıl Yapılır?

İş kazası bildirimi, yaşanılan iş kazasının resmi kurumlara bildirilmesidir. Bir çalışanın bir iş kazası geçirmesi durumunda iş kazası bildirimi yapma sorumluluğu işverene aittir. İşveren, ilgili kanun uyarınca 3 iş günü içerisinde iş kazası bildirimi yapmak durumundadır. Bu sorumluluğu yerine getirmeyenlere Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından idari para cezası uygulanır. Bildirim yapıldığı ve işverenin kusurlu bulunduğu durumlarda da yine işverenin cezai bir sorumlulukları doğar.  Meydana gelen iş kazası sonrasında hak sahiplerinin gereken yardımdan faydalanabilmelerinin sağlanabilmesi için olayın gerekli kurumlara bildirilmesi gerekmektedir. İş kazasının ilgili mercilere bildirilmemesi hak sahiplerinin maddi ve manevi tazminat talep edebilmesini engelleyecek ve hak kayıplarına yol açacaktır. İş kazasının geç bildirilmesi ise hak sahiplerinin maddi ve manevi tazminat haklarına kavuşma sürecini geciktirecek ve tekrar mağdur olmalarına sebep olacaktır.

5510 sayılı Sosyal sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile iş kazası bildirimi düzenlenmiştir. Kanunun 13/2-a maddesi gereğince hizmet sözleşmesi ile çalıştırılan sigortalılar iş kazasına maruz kaldıklarında, durumun derhal yetkili kolluk kuvvetlerine ve işyerinin tescilli bulunduğu yer SGK’ya en geç üç iş günü içerisinde bildirilmesi zorunludur. Bu süre kazadan, işverenin kontrol alanı dışında meydana gelmişse kazanın öğrenilmesinden itibaren başlamakta ve hesaplanmasında tatil günleri hesaba alınmamaktadır.

İş Kazası Nedir?

İşveren, işçinin işin ifası dolayısıyla karşı karşıya olduğu mesleki riskleri önlemek amacıyla gereken önlemleri almakla yükümlüdür. Dünya Sağlık Örgütü iş kazasını “Daha önceden planlanmamış bir biçimde kişisel yaralanmalara, makine, araç ve gereçlerin zarar görmesine ve üretimin belirli bir süre durmasına neden olan kazalardır.” şeklinde tanımlamıştır.  5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. Maddesi ile iş kazası tanımı yapılmıştır. İlgili maddeye göre iş kazası;

• Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
• İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
• Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
• Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
• Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olaydır.

İş Kazasının Unsurları Nelerdir?

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile tanımlanan iş kazası için bazı unsurların bulunması gerekmektedir. İş kazasının unsurları;

• Kaza geçiren kişi sigortalı çalışan olmalıdır.
• Kaza 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 13. Maddesinde belirtilen hallerde gerçekleşmiş olmalıdır (İş yerinde, iş nedeniyle gidilen başka yerde gibi)
• Kişinin bedenen veya ruhen zarara uğraması gerekmektedir.
• Kaza zarar gören tarafından istenilmemelidir.
• Kaza aniden gerçekleşmelidir.
• Kaza işçinin işverenin otoritesi altında bulunduğu bir süreçte gerçekleşmelidir.
• Kaza işin yürütülmesinden kaynaklanan sebeple gerçekleşmelidir.
• İş kazası dışarıdan gelen bir olay neticesinde gerçekleşmelidir.

İş Kazası Bildirimi Nedir?

İş kazası, işçinin çalışma hayatında meydana gelen ve işçiyi bedensel veya ruhsal açıdan zarara uğratan olaydır. İş kazalarının meydana gelmesi durumunda hak kayıplarının yaşanmasını engellemek amacıyla ilgili merciilere bildirim yapılması gerekmektedir. Sigortalının iş kazasına maruz kalması durumunda derhal yetkili kolluk görevlilerine ve işyerinin tescilli olduğu Sosyal Güvenlik Kurumu’na iş kazasının bildirilmesi gerekmektedir. Bu bildirimin yapılmasına iş kazası bildirimi denilmektedir.

İş kazasını bildirgesinin şekli, içeriği ve verilme usulü Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. İlgili yönetmelik hükümlerine göre, 4/b hükümlerine bağlı çalışan kişinin iş kazasına uğraması durumunda iş kazasının bildirimi kişinin kendisi tarafından yapılır. Bağımsız çalışan kişinin iş kazasına uğraması halinde bir ayı geçmeme üzere arızanın bildirim yapmaya engel olmadığı günden itibaren üç iş günü içerisinde SGK’ ya bildirim yapması gereklidir. Bildirim şekli de 4/a çalışanların bildirim şekli ile paraleldir.

İş Kazası Bildirimi Hangi Durumlarda Yapılır?

İş kazası bildirimi şu durumlarda yapılır;

• Sigortalı kişi işyerinde bulunduğu sırada, işveren tarafından yürütülmekte olan bir iş nedeni ile,
• Sigortalı görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderildiği sırada asıl işini yapmıyor olsa da,
• Sigortalı eğer emziriyor ise, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanda,
• İşverenin sağladığı bir taşıt ile iş yerine gidiş geliş sırasında meydana gelen ve sigortalıyı bedenen ya da ruhen bir özre uğratan durumlar iş kazası olarak nitelendirilir.

İlgili kanunda belirtildiği üzere, bir olayın iş kazası sayılabilmesi için ciddi bir yaralanma durumu söz konusu olmalıdır. Hafif kazalar, ayağın kayması gibi durumlar kişiyi bir “özre” uğratmayacağından bir iş kazası olarak nitelendirilmez ve dolayısıyla iş kazası bildirimi yapılması gereken bir durum oluşturmaz.

İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?

İş kazası bildirimini yapmak işverenin sorumluluğundadır. Kaza meydana geldikten sonra işverenin gerekli bildirimleri yapmaması sonucunda hakkında idari para cezasına hükmedilir. Bildirim sonrasında işverenin kusurlu bulunulması sonucunda cezai müeyyide söz konusu olabilir. İş kazasının meydana gelmesi durumunda derhal kolluk kuvvetlerine ve 3 iş günü içerisinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesi gerekmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılacak bildirimler bakımından belirli yöntemler bulunmaktadır;

• Doğrudan bildirme,
• Taahhütlü posta ile bildirme,
• E-sigorta yolu ile bildirme.

İş kazası bildirimi direkt olarak, yazılı şekilde veya elektronik ortamda yapılabilmektedir. Elektronik ortamda yapılacak bildirimler yalnızca iş sözleşmesi kapsamında bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalılar ( 4A Kapsamındakiler )  açısından mümkündür. Elektronik ortamda bildirimler e-devlet sistemi üzerinden gerçekleştirilebilmektedir. E devlet sistemi üzerinden iş kazası başvurusunda bulunabilmek için SGK tarafından verilen kullanıcı kodu ve e- bildirge şifresi gerekmektedir. Sistem üzerinden form gönderilmesi ile iş kazası bildirimi yapılmış olur.

İş kazası bildirimlerinin elektronik ortamda yapılamaması halinde yazılı bildirim yolu ile de yapılabilmesi mümkündür. Yazılı bildirim için iş kazası bildirim formunun çıktısı alınarak hak kaybı yaşanmaması için eksiksiz doldurulmalıdır. Form elden veya posta aracılığı ile kuruma gönderilmelidir.

Sigortalının 4/A Hükümlerine Tabi Olunması Durumunda İş Kazası Bildirimi

İş kazasını bildirgesinin şekli, içeriği ve verilme usulü Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde düzenlenmiştir. İlgili yönetmelik hükümlerine göre, 4/a hükümlerine bağlı çalışan kişinin iş kazasına uğraması durumunda iş kazasının bildirimi işveren tarafından yapılır. İşveren iş kazasını;

• Kolluk kuvvetlerine derhal,
• SGK’ya ise olayın olduğu tarihten sonraki 3 iş günü içerisinde bildirmelidir.

Hizmet akdine tabi çalışan sigortalıların iş kazası bildirimleri iki şekilde yapılabilir.

• e-Sigorta uygulaması ile ,
• İş Kazası ve Meslek Hastalığı Bildirgesi ile doğrudan,
• Posta yoluyla Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü / Sosyal Güvenlik Merkezine gönderilerek yapılabilir.

İş Kazası Bildirim Süresi Ne Kadardır ?

İş kazaları, meydana geldikten sonra ivedilikle Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmelidir. 5510 sayılı Kanunun m.4/1-a bendi (hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar) ile m.5 kapsamında bulunan sigortalılar bakımından yapılan düzenleme ile  iş kazası bildirimi işveren tarafından kolluk kuvvetlerine derhal yapılır. Sosyal Güvenlik Kurumu’na ise iş kazasının gerçekleşmesinden 3 işgünü içinde yapılır. İş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde bu süre, iş kazasının öğrenildiği tarihte başlar.

İş kazaları bakımından genel kural iş kazalarının meydana geldiği tarihten itibaren 3 iş günü içerisinde bildirilmesi gerektiğidir. 3 günlük sürede bildirim yapmayan işverenler için geç kaldığı her gün için idari para cezası uygulanır. Eğer kaza çalışma günleri dışında hafta sonu ve resmi tatiller de meydana gelmişse bu süreler dikkate alınmaz. Yani hafta sonları ve resmi tatiller üç günlük süreye dahil edilmez.

İş kazası nedeniyle 3 günlük bildirim süresinin hesaplanması kazanın gerçekleştiği günün ertesi günü itibarıyla başlar. Örneğin pazartesi günü gerçekleşen bir iş kazası söz konusuysa bununla ilgili bildirimin en geç perşembe gece yarısına kadar yapılması gerekmektedir. Burada önemli olan 3 günlük sürenin “iş günü” olmasıdır. Buna göre pazar günleri ve resmi tatiller 3 günlük süre hesap edilirken dikkate alınmaz. Ayrıca İş Kanunu anlamında işçiler bakımından iş günü olarak kabul edilen cumartesi günleri resmi işlemlerde iş günü olarak kabul edilmez. Zira,  resmi işlem ve başvurularda cumartesi günü işgünü sayılmaz, tatil günü sayılır. İş kazası bildirim süresi bakımından bazı özel süreler uygulanmaktadır;

• Bildirim süresi bakımından şantiye şefleri için ayrı bir düzenlemeye gidilmiştir. Şantiye şefleri kaza meydana geldiği andan itibaren durumu ilgili birimlere derhal bildirmekle yükümlüdür. Üç günlük süre şantiye şeflerini kapsamamaktadır.
• Sağlık sektöründe meydana gelen iş kazalarının bildirilme süresi ise hafta sonu ve resmi tatiller dahil on günlük sürede yapılmalıdır.
• 2925 sayılı Kanun kapsamındaki tarım işçileri açısından ise kazadan sonraki 2 gün içinde bildirim yapılır.
• 4857 sayılı İş Kanunu m.7 kapsamında geçici işçi çalıştıran işveren tarafından da özel istihdam bürosuna derhal; ilgili mercilere ise iş kazasıdan itibaren 3 işgünü içinde bildirim yapılır.

5510 sayılı Kanunun m.4/1-b bendi (köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar) kapsamında bulunan sigortalılar bakımından ise; 4/B kapsamındaki sigortalıların kendisi tarafından Kuruma iş kazası bildirimi yapılır. Sigortalı tarafından 1 ayı geçmemek şartıyla, rahatsızlığının bildirim yapmaya engel olmadığı günden sonra 3 işgünü içinde Kuruma bildirim yapılır.

İş Kazasının Süresi İçerisinde Bildirilmemesi Durumunda Ne Olur?

İş kazasında bildirimi yapılması kural olarak işverene ait bir yükümlülüktür. İşverenin iş kazasının meydana gelmesinden itibaren 3 işgünü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na iş kazası bildirimi yapılması zorunludur. Kanuni süresi içinde iş kazası SGK bildirimi yapmayan işveren yaptırıma maruz kalmaktadır. Kanuni süresi içerisinde bildirim yapılmaması üzerine idari para cezası niteliğinde olan iş kazası bildirmeme cezası da uygulanacaktır.

İşveren iş kazası bildirimi yapmazsa ve bu tespit edilirse idari para cezasına çarptırılmaktadır.   İş kazasını bildirme yükümlülüğüne aykırı davranılması halinde bildirim tarihine kadar geçen süre içerisinde sigortalıya ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği işverenden tahsil edilir. Bunun sebebi, iş kazasında işverenin kusurlu olması değil, iş kazasını bildirme yükümlülüğüne aykırı davranmasıdır. Bu nedenle işveren iş kazasının meydana gelmesinde kusursuz olsa dahi iş kazasını bildirmekle yükümlüdür.

İşveren kazayı bildirmemiş ve hastanede bu kazanın iş kazası olduğu anlaşılırsa ilgili sağlık kuruluşu SGK’ yı bilgilendirmektedir. Sağlık kuruluşları iş kazasını SGK’ ya bildirmekle beraber kolluk kuvvetlerine de bildirmelidir. Eğer sağlık çalışanları kendilerine intikal eden iş kazası kolluk kuvvetlerine bildirilmezse kanunen suçlu sayılmaktadırlar. Bağımsız çalışan sigortalıların (m.4/1-b) iş kazasını kanuni süresi içinde bildirmemeleri halinde ise, kendilerine yapılacak iş göremezlik ödeneği bildirim tarihinden itibaren ödenecektir. Böylece, sigortalı iş kazasını Kuruma bildirmekten geciktiği her gün için geçici iş göremezlik ödeneğinden yoksun kalacaktır.

İş Kazası Bildirimi Yapılmamasının Cezası Nedir?

İş kazası bildirmeme veya geç bildirme cezası 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununa göre 2024yılında yeniden değerleme oranında (%122,9) artarak minimum 15.529- TL olarak düzenlenmiştir. İş kazası bildirmeme cezası, işyerindeki çalışan kişi sayısına ve işyerinin yer aldığı sınıfa göre farklılık göstermektedir.

• Çalışan sayısı 10 kişiden az olan işyerleri 3 kategoriye ayrılarak ceza işlemi uygulanmaktadır.  Bu tip işyerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak ceza uygulamasına tabi tutulur. Bu kıstaslara göre iş kazasını bildirmemenin cezası;
• Çalışan sayısı 10 kişiden  49 kişiye kadar olan işyerleri 3 kategoriye ayrılarak ceza işlemi uygulanır. Bu tip işyerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak ceza uygulamasına tabi tutulur. Bu kıstaslara göre iş kazasını bildirmemenin cezası;
• Çalışan sayısı 50 kişiden fazla olan işyerleri 3 kategoriye ayrılarak ceza işlemi uygulanır. Bu tip işyerleri az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak ceza uygulamasına tabi tutulur. Bu kıstaslara göre iş kazasını bildirmemenin cezası;