Hapis Cezaları (Ağırlaştırılmış Müebbet-Müebbet-Süreli Hapis Cezası) – TCK 46-49

Hapis cezaları, suç işleyen kişi hakkında mahkeme tarafından verilen hürriyeti kısıtlayıcı cezalardır. Diğer bir şekilde, hapis cezası, kişinin işlemiş olduğu suçun kesinleşmesi ile özgürlüğü bağlayıcı ceza olarak tanımlanabilir. Hapis cezası, suçluyu caydırmak, cezalandırmak veya bir daha suç işlemesini önlemek amacıyla verilen bir cezadır.

Hapis cezasının türleri;

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis,
• Müebbet hapis,
• Süreli hapis cezasıdır.

Hapis 3 çeşittir. Bunlar; ağırlaştırılmış müebbet hapis, müebbet hapis ve süreli hapis cezasıdır. Hapis cezaları, kural olarak cezaevinde infaz edilir. Fakat, istisnai bazı durumlarda hapis cezaları evde infazı mümkündür.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB)- CMK 231 hakkında detaylı bilgiyi bu makalemizden okuyabilirsiniz. https://kadimhukuk.com.tr/makale/hukmun-aciklanmasinin-geri-birakilmasi-hagb/

TCK’da cezalar ve güvenlik tedbirlerinden oluşan bir yaptırım düzeni kabul edilmiştir. Başka bir deyişle, TCK’nın 45. maddesine göre, cezalar “hapis” veya “adli para cezası” olarak ikiye ayrılır. 5237 sayılı TCK’ya göre cezalar, hapis cezası veya adli para cezası olarak düzenlenmiş olup bazen uygulamada adli para cezaları ödenmemektedir; ödenmediği takdirde adli para cezası da hapis cezasına çevrilmektedir.

Hapis cezası, bölünebilir bir cezadır. Bunun anlamı, suç işleyen kişinin kusuruyla orantılı bir şekilde 1 gün ile ömür boyu arasında sürecek bir hapis cezası tayin etmenin mümkün olmasıdır.

Hükümlü, hapis cezasının yerine getirilmesine katlanma ve bu amaçla düzenlenen infaz rejimine uygun tutum ve davranışlar içinde bulunmakla yükümlüdür. Hükümlü, ceza infaz kurumunun güvenlik ve iyileştirme programlarına tam bir uyum göstermekle yükümlüdür (CGTİK m. 26).

Hapis Cezasının Türleri

Hapis cezalarının türleri şunlardır (TCK 46):

a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası,

b) Müebbet hapis cezası,

c) Süreli hapis cezası.

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilir. (TCK m.47).
• Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder (TCK m.48).
• Süreli hapis cezası, hükümlünün geçici bir süreyle hürriyeti bağlayıcı cezaya çarptırılmasıdır. Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamaz (TCK m.49).

 

Hapis cezaları hakkında emsal kararlara Yargıtay’ın kendi sitesinden ulaşabilirsiniz.

https://www.yargitay.gov.tr/

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezası

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilenler 30 yıl geçmedikçe koşullu salıvermeden yararlanamazlar. Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçtan dolayı ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alanlar için bu süre 36 yıldır.

TCK’nın 2. kitap, 4. kısım, “Devletin güvenliğine karşı suçlar” başlıklı 4. Bölüm, “Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar” başlıklı 5. Bölüm, “Milli savunmaya karşı suçlar” başlıklı 6. Bölüm altında yer alan suçlardan biri örgüt kapsamında işlenirse ve ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verilirse koşullu salıverilme uygulanmaz.

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının Uygulanacağı Suçlar

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, aşağıdaki suçlar hakkında uygulanır:

• Soykırım suçu,
• İnsanlığa karşı suçlar,
• Nitelikli kasten öldürme suçu,
• İşkence suçu işleyerek öldürme,
• Cinsel saldırı suçu neticesinde öldürme,
• Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak suçu,
• Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar,
• Siyasal veya askeri casusluk (TCK m.328/2),
• Gizli kalması gereken bilgileri açıklama (TCK 330/2),
• Yasaklanan bilgilerin casusluk maksadıyla temini (TCK m.335/2),
• Yasaklanan bilgileri siyasal veya askeri casusluk maksadıyla açıklama (TCK m.337/2).

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının İnfaz Süresi

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder. Ancak, cezaevinde belli bir süreyi iyi halli geçiren hükümlü koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilir.

Koşullu Salıverilme başlıklı CGTİHK m. 107 uyarınca;

(1) Koşullu salıverilmeden yararlanabilmek için mahkûmun kurumdaki infaz süresini iyi hâlli olarak geçirmesi gerekir.

(2) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar otuz yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar yirmidört yılını, diğer süreli hapis cezalarına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. (Ek cümleler:14/4/2020-7242/48 md.) Ancak, Türk Ceza Kanununun;

a) Kasten öldürme suçlarından (madde 81, 82 ve 83) süreli hapis cezasına mahkum olanlar,

b) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçundan (madde 87, fıkra iki, bent d) süreli hapis cezasına mahkum olanlar,

c) İşkence suçundan (madde 94 ve 95) ve eziyet suçundan (madde 96) süreli hapis cezasına mahkum olanlar,

d) Cinsel saldırı (madde 102, ikinci fıkra hariç), reşit olmayanla cinsel ilişki (madde 104, ikinci ve üçüncü fıkra hariç) ve cinsel taciz (madde 105) suçlarından süreli hapis cezasına mahkum olanlar,

e) Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlardan (madde 102, 103, 104 ve 105) hapis cezasına mahkum olan çocuklar,

f) Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlardan (madde 132, 133, 134, 135, 136, 137 ve 138) süreli hapis cezasına mahkum olanlar,

g) Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçundan (madde 188) hapis cezasına mahkum olan çocuklar,

h) Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçlarından (madde 326 ile 339) süreli hapis cezasına mahkûm olanlar, cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Ayrıca, suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkum olan çocuklar ile 1/1/1983 tarihli ve 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar hakkında koşullu salıverilme oranı üçte iki olarak uygulanır.

(3) Koşullu salıverilme için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde otuzaltı,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde otuz,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla otuzaltı,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla otuz,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla yirmisekiz, yıldır.

(4) Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuzaltı yılını, müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, süreli hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar cezalarının üçte ikisini infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ancak, bu süreler;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet halinde kırk,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkumiyet hâlinde otuzdört,

c) Bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet hâlinde en fazla kırk,

d) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört,

e) Birden fazla süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuziki, yıldır. (Ek cümle:22/7/2010 – 6008/9 md.) Bu fıkra hükümleri çocuklar hakkında uygulanmaz.

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, “Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar” başlıklı Dördüncü Bölüm, “Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar” başlıklı Beşinci Bölüm, “Milli Savunmaya Karşı Suçlar” başlıklı Altıncı Bölüm altında yer alan suçlardan birinin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi dolayısıyla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde, koşullu salıverilme hükümleri uygulanmaz (CGTİHK m. 107/16).

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının İnfaz Edileceği Cezaevi

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olan hükümlülerin cezaları “yüksek güvenlikli” kapalı cezaevlerinde infaz edilir. Yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumları, iç ve dış güvenlik görevlilerine sahip, firara karşı teknik, mekanik, elektronik ve fiziki engellerle donatılmış, oda ve koridor kapıları sürekli kapalı tutulan, ancak mevzuatın belirttiği hâllerde aynı oda dışındaki hükümlüler arasında ve dış çevre ile temasların geçerli olduğu sıkı güvenlik rejimine tâbi hükümlülerin bir veya üç kişilik odalarda barındırıldıkları tesislerdir (CGTİK m.9/1).

Ağırlaştırılmış Müebbet Hapis Cezasının İnfaz Şekli

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum olanlar, haklarında uygulanacak rejimi ve gönderilmeleri gereken infaz kurumunu ve bu maksatla kişisel ve sosyal özelliklerini belirlemek için Kanunda gösterilen esaslar uyarınca gözleme tâbi tutulurlar. Gözlem süresi altmış günü geçemez (CGTİK m.23/e). Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının infazı şu şekilde yapılır:

• Hükümlü, tek kişilik odada kalır.
• Hükümlünün günde bir saat açık havaya çıkma ve spor yapma hakkı vardır.
• Risk ve güvenlik gerekleri ile iyileştirme ve eğitim çalışmalarında gösterdiği gayret ve iyi hâle göre; hükümlünün, açık havaya çıkma ve spor yapma süresi uzatılabileceği gibi kendisi ile aynı ünitede kalan hükümlülerle temasta bulunmasına sınırlı olarak izin verilebilir.
• Hükümlü, yaşadığı yerin olanak verdiği ve idare kurulunun uygun göreceği bir sanat veya meslek etkinliğini yürütebilir.
• Hükümlü, kurum idare kurulunun uygun gördüğü hallerde ve onbeş günde bir kez olmak üzere aşağıdaki bentte gösterilen kişilere, süresi on dakikayı geçmemek üzere telefon edebilir.
• Hükümlüyü; eşi, altsoy ve üstsoyu, kardeşleri ve vasisi, belirlenen gün, saat ve koşullar içerisinde 15 günlük aralıklarla ve günde bir saati geçmemek üzere ziyaret edebilirler.
• Hükümlü hiçbir suretle ceza infaz kurumu dışında çalıştırılamaz ve kendisine izin verilmez.
• Hükümlü, kurum iç yönetmeliğinde belirtilenlerin dışında herhangi bir spor ve iyileştirme faaliyetine katılamaz.
• Hükümlünün cezasının infazına, hiçbir surette ara verilemez. Hükümlü hakkında uygulanacak tüm sağlık tedbirleri, tıbbî tetkik ve zorunluluklar hariç ceza infaz kurumlarında, mümkün olmadığı takdirde tam teşekküllü Devlet ya da üniversite hastanelerinin tek kişilik ve yüksek güvenlikli mahkûm koğuşlarında uygulanır.

Müebbet Hapis Cezası

Müebbet hapis cezasına mahkum edilenler 24 yıl, iyi halli olarak cezaevinde geçirmedikçe koşullu salıvermeden yararlanamazlar. Suç işlemek için örgüt kurma, yönetme ya da örgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçtan dolayı müebbet hapis cezası alanlar için bu süre 30 yıldır.

Müebbet Hapis Cezasının Uygulanacağı Suçlar

Müebbet hapis cezası aşağıdaki suçlara uygulanır:

• Kasten öldürme suçunun temel şekli,
• Düşmanla işbirliği yapma suçu,
• Savaşta yalan haber yayma (TCK m.323/3),
• Askeri komutanlıkların gasbı,
• Devletin güvenliğine ilişkin belgelerle işlenen suç (TCK m.326),
• Devletin güvenliğine ilişkin bilgileri temin etme (TCK m.327/2),
• Gizli kalması gereken bilgileri açıklama (TCK m.330/1).
• Devlet sırlarından yararlanma, Devlet hizmetlerinde sadakatsizlik (TCK m.333/2).

Müebbet Hapis Cezasının İnfaz Süresi

Müebbet hapis cezası, ömür boyu devam eder. Ancak, belli bir sürenin “iyi halli” geçirilmesi halinde, müebbet hapis cezası alanlar, koşullu salıverilme hükümlerinden yararlanabilirler. Müebbet hapis cezasına mahkum edilmiş olanlar yirmidört yılını, infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler (CGTİK m.107/2). Diğer hallerde koşullu salıverilme için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süre şu şekildedir:

• Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde otuzaltı,
• Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkumiyet halinde otuz,
• Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkumiyet halinde en fazla otuz yıldır.
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçtan dolayı mahkumiyet halinde; müebbet hapis cezasına mahkûm edilmiş olanlar otuz yılını, infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler. Koşullu salıverilme oranı üçte ikiden fazla olan suçlar bakımından ise tabi oldukları koşullu salıverilme oranı uygulanır. Ancak, bu süreler;

a) Birden fazla ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına veya ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde kırk,

b) Birden fazla müebbet hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde otuzdört,

c) Bir müebbet hapis cezası ile süreli hapis cezasına mahkûmiyet hâlinde en fazla otuzdört, yıldır.

Müebbet Hapis Cezasının İnfaz Şekli

Müebbet hapis cezasına mahkum olanlar da haklarında uygulanacak rejimi ve gönderilmeleri gereken infaz kurumunu ve bu maksatla kişisel ve sosyal özelliklerini belirlemek için Kanunda gösterilen esaslar uyarınca gözleme tâbi tutulurlar. Gözlem süresi altmış günü geçemez. Hükümlü; kişiliğine, sair hâllerine, suçun işlenmesindeki özelliklere göre gerektiğinde gözleme tâbi tutulmayabilir. Gözlem sonunda, gözlem merkezi hükümlüye ait dosyayı görüşü ile birlikte Adalet Bakanlığına gönderir. Gözlem sonucuna göre hükümlünün gönderileceği infaz kurumu Bakanlıkça belirlenir (CGTİK m.23/e). Müebbet hapis cezasının infazında, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasındaki infaz rejimi uygulanmaz.

Müebbet hapis cezasına hükümlülerden, koşullu salıverilme süresinin üçte ikisini, yüksek güvenlikli kurumlarda geçirerek iyi hal gösterenlerin, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir (CGTİK m.9/5).

Süreli Hapis Cezası

Süreli hapis cezası, kanunda aksi belirtilmeyen hallerde bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamayacaktır. Hükmedilen bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, kısa süreli hapis cezası olarak nitelendirilir (TCK m. 49/2). Bir yıldan daha uzun süreli hapis cezaları ise uzun süreli hapis cezası olarak kabul edilmelidir. Sürekli hapis cezaları 2 çeşittir.

• Uzun süreli hapis cezası,
• Kısa süreli hapis cezası

Uzun süreli hapis cezası, bir yıldan daha fazla hapis cezalardır.

Kısa süreli hapis cezası, hükmedilen 1 yıl veya daha az hapis cezasıdır.

Süreli hapis cezalarına mahkum edilmiş olanlar kural olarak cezalarının yarısını infaz kurumunda çektikleri takdirde, koşullu salıverilmeden yararlanabilirler (CGTİK m.107/2). Ancak, süreli hapis cezalarında suç vasfı, tekerrür olup olmadığı vb. kriterler dikkate alınarak farklı koşullu salıverme süreleri uygulanmaktadır.

Süreli hapis cezasına hükümlülerden toplam cezalarının üçte birini, yüksek güvenlikli kurumlarda geçirerek iyi hal gösterenlerin, tutum ve kişiliklerine uygun diğer ceza infaz kurumlarına gönderilmelerine karar verilebilir (CGTİK m.9/5).

Kısa Süreli Hapis Cezası

Kısa süreli hapis cezası, hükmedilen bir yıl veya daha kısa süreli hapis cezasıdır. Burada yasada öngörülen sürenin 1 yıl veya daha az olup olmadığına değil, sonuç olarak tayin edilen cezanın 1 yıl ya da daha az olup olmadığına bakılır. Sonucuna göre kısa süreli hapis cezası olup olmadığına karar verilecektir.

Kanun koyucu, kısa süreli hapis cezalarında seçenek yaptırımlara çevrilme olanağı vermiştir. Kısa süreli hapis cezası, suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumuna, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere göre bazı seçenek yaptırımlara çevrilebilir (TCK m. 50/1). İkinci olarak kısa sürekli hapis cezası ertelendiği takdirde TCK 53 hak yoksunluğu uygulanmaz.

Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar

Ceza mahkemesi bir yıl veya altında hapis cezasına hükmedeceği durumlarda bu kısa süreli hapis cezasını seçenek yaptırımlara çevirebilir. Seçenek yaptırımlara çevirip çevirmemek ceza mahkemesinin takdirindedir. Kısa süreli hapis cezası, seçenek yaptırımlara çevrilmesi durumunda, sanık cezası cezaevinde geçirmez. Seçenek yaptırımda belirtilen şekilde infaz edilir. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar şunlardır (TCK 50):

• Kısa süreli hapis cezası adli para cezasına çevrilebilir.
• Kısa süreli hapis cezası yerine müştekinin veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle, tamamen giderilmesine karar verilebilir.
• Kısa süreli hapis cezası yerine en az 2 yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma ihtiyacını karşılayacak bir eğitim kurumuna devam etmeye karar verilebilir.
• Kısa süreli hapis cezası yerine mahkum olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten ya da belirli etkinliklere katılmaya yasaklanmaya karar verilebilir.
• Kısa süreli hapis cezası yerine sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle ya da gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkum olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınmasına, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanmaya karar verilebilir.
• Kısa süreli hapis cezası yerine mahkum olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılmaya karar verilebilir.

Daha önce hapis cezası olmamak şartıyla, mahkum olunan 30 gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte 18 yaşını doldurmamış ya da 15 yaşını bitirmiş bulunanların mahkum edildiği bir yıl veya daha az süreli hapis cezası, yukarıdaki yazılı seçenek yaptırımlardan birine çevrilir. Ceza mahkemesi bu halde takdir hakkına sahip değildir.

[vc_message message_box_style=”outline” message_box_color=”warning” icon_fontawesome=”fas fa-exclamation-triangle”]Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa; bu ceza, diğer koşulların varlığı halinde, adli para cezasına çevrilebilir. Fakat, bilinçli taksir halinde uygulanmaz.[/vc_message]

Hapis Cezaları Hakkında Sık Sorulan Sorular

Hapis cezaları nelerdir?

Hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.

Süreli hapis cezası süresi nedir?

Bir aydan az, yirmi yıldan fazla olamayan cezalara süreli hapis cezası denir.

Hapis cezaları kaça ayrılır?

Hapis cezaları 3’e ayrılır. Bunlar ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.

TCK hapis cezaları nelerdir?

TCK hapis cezaları; ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, müebbet hapis cezası ve süreli hapis cezasıdır.

Müebbet hapis cezası kaç yıl?

Müebbet hapis cezası 24 yıldır.