Elektrik enerji endüstrisi bir ülkeye modern yaşam için gerekli olan en önemli hizmetlerden evlere işyerlerine ve endüstrilere hizmet götürmesinin yanı sıra iletişim eğlence ve sağlık hizmetlerinden bilgisayar, teknoloji, internetin gücü ve taşımacılık sektörünün çeşitli aşamalarında kullanılması ile hayatın idamesindeki her aşamada neredeyse en önemli kriteri oluşturmaktadır. Elektrik Piyasasında Lisanslama Süreci Başvuru Yolları şirketler için en temel ve önemli konudur.
Bu sebepledir ki, her ülke insanı elektriğin bol ve güvenilir bir şekilde sağlanmasına ihtiyaç duyar. Bu sağlanma üretim İletim ve dağıtımı silsilesi içerisinde ilerler.
Elektrik piyasasında lisanslama sürecinde proje sürecini kısaca ve adım adım özetleyecek olursak; kaynak kullanım hakkı edinilmesi ile bağlayan süreç lisanslama ile yani konumuzla devam etmektedir. Sürecini ayrıntılı olarak izah ettiğimiz lisanslama aşaması geçildikten sonra Çevresel Etki Değerlendirme raporu alınır, kamulaştırma gerektiren yerlerde bu prosedür işletildikten sonra proje onayı aşamasına geçilerek tesise ilişkin ruhsatlar alınabilir hale gelir.
Elektrik doğası gereği depolanamaz ve önemli miktarlarda üretimi kolaylıkla ya da ekonomik bir şekilde alanında gerçekleştiremez dolayısıyla ihtiyaç duyulduğu anda üretilmeli iletilmeli ve dağıtılmalıdır
Üretim ayağı elektrik piyasasının yapısını oluşturmak adına önemli bir faktördür
Bu piyasa dahilinde elektrik üretimi iki şekilde gerçekleşmektedir seklinde basit bir ayrıma gidebiliriz.
Lisanssız Üretim Süreci
Resmi Gazete Tarihi: 12.05.2019 Resmi Gazete Sayısı: 30772 ile yürürlüğe giren ve 14.3.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 14 üncü maddesi ile 10.5.2005 tarihli ve 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun 6/A maddesine dayanılarak hazırlanan Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretim Yönetmeliği uyarınca Lisanssız üretim amacı elektrik piyasasında, tüketicilerin elektrik ihtiyaçlarını tüketim noktasına en yakın kendi üretim tesisinden karşılaması, arz güvenliğinin sağlanmasında küçük ölçekli üretim tesislerinin ülke ekonomisine kazandırılması ve küçük ölçekli üretim kaynaklarının etkin kullanımının sağlanması ile elektrik şebekesinde meydana gelen kayıp miktarlarının düşürülmesi amacıyla lisans alma ve şirket kurma yükümlülüğü olmaksızın, gerçek veya tüzel kişilere tanınan elektrik enerjisi üretebilme hakkıdır.
Ön lisans ve lisans alma yükümlülüğünden muaf olan yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik enerjisi üreten gerçek veya tüzel kişilerin ihtiyaçlarının üzerinde ürettikleri elektrik enerjisinin sisteme verilmesi halinde söz konusu elektrik enerjisi, ilgili görevli tedarik şirketi aracılığı ile YEKDEM kapsamında değerlendirilir.
Kurulu gücü 5 MW’a kadar olan üretim tesisi kuracak gerçek veya tüzel kişilerin üretim tesisleri ile tüketim tesislerinin aynı dağıtım bölgesi içerisinde olması zorunludur.
Üretim tesislerinin projelendirilmesi, kurulumu, sisteme bağlantısı, kabulü, işletmesi, bakımı ile gerekli görülmesi halinde test ve deney faaliyetleri ilgili standartlarda ve ilgili teknik mevzuatta tanımlandığı şekliyle yürütülür.
Rüzgar veya güneş enerjisine dayalı ön lisans başvurusunda bulunulması halinde, her bir başvuru için EİGM tarafından yapılan teknik değerlendirmenin olumlu olması durumunda söz konusu başvurular ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde sonuçlandırılır.
Hidrolik kaynaklara dayalı üretim tesisleri için su kullanım hakkı edinimi amacıyla öncelikle tesisin kurulacağı yerin il özel idaresine başvuruda bulunulur.
Üretim tesislerinde üretilen elektrik enerjisi, bu Yönetmelikte belirtilen istisnalar dışında ticarete konu edilemez.
Kurulu gücü 5 MW’a kadar olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine emre amade kapasite bedeli tahakkuk ettirilmez
Ön lisans ve Üretim Lisansına İlişkin Lisanslama Süreci
02 Kasım 2013 Tarihli ve 28809 sayılı mükerrer Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve 14.3.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa dayanılarak hazırlanan Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği elektrik piyasasındaki ön lisans ve lisanslandırma uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar ile ön lisans ve lisans sahiplerinin hak ve yükümlülüklerinin belirlemektedir. İlgili kanun ve yönetmelik uyarınca Elektrik piyasasında üretim faaliyetinde bulunabilmek için önce ön lisans, daha sonra ön lisans süresinde yükümlülüklerin tamamlanması kaydıyla üretim lisansı alınması gerekmektedir.
Ön lisans, üretim faaliyetinde bulunmak isteyen tüzel kişilere, üretim tesisi yatırımlarına başlamaları için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için belirli süreli verilen izni ifade etmektedir. Üretim lisansı ise tüzel kişilere piyasada üretim faaliyeti gösterebilmeleri için 6446 sayılı Kanun uyarınca verilen izni ifade etmektedir. Lisanslama süreci Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
Ön lisans, sahibine lisansına konu üretim tesisi yatırımına başlamak için mevzuattan kaynaklanan izin, onay, ruhsat ve benzeri belgeleri edinebilmek ve üretim tesisinin kurulacağı sahanın mülkiyet veya kullanım hakkını elde edebilmek için ilgili kurum ve kuruluşlar nezdinde girişimde bulunma hakkını verir.
Piyasada faaliyet göstermek isteyen tüzel kişi, faaliyetine başlamadan önce; Yönetmelik kapsamındaki istisnalar hariç, her faaliyet için ve söz konusu faaliyetlerin birden fazla tesiste yürütülecek olması halinde, her tesis için ayrı lisans almak zorundadır. Bağlantı noktası ve tesisin fiziki durumuna göre, Kurul, birden fazla projeye konu üniteleri, tek bir ön lisans veya lisans kapsamında değerlendirebilir.
Üretim faaliyetiyle iştigal edecek tüzel kişi, faaliyeti birden fazla tesiste yürütecek olması halinde, her tesis için ayrı ön lisans almak zorundadır. Ancak birden çok yapı veya müştemilatının yüzeylerinde tesis edilen aynı tür yenilenebilir enerji kaynağına dayalı üretim tesisleri, sisteme aynı noktadan bağlanmak kaydıyla tek bir ön lisans veya üretim lisansı kapsamında değerlendirilebilir
Ön lisans başvurusunda bulunan tüzel kişi veya tüzel kişinin;
a) Yüzde 10 ve üzerinde, halka açık şirketlerde yüzde 5 ve üzerinde doğrudan veya dolaylı payına sahip olan gerçek veya tüzel kişi veya kişilerin,
b) Lisans iptal tarihinden önceki bir yıl içerisinde görevden ayrılmış olanlar dahil, yönetim kurulu başkan ve üyelerinin,
6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklı olmaması zorunludur.
Üretim lisansı başvurusunda bulunmak isteyen ön lisans sahibi tüzel kişi, ön lisansı kapsamındaki yükümlülüklerini tamamlamak koşulu ile ön lisans süresi içerisinde Yönetmelikte belirtilen şekilde Kuruma üretim lisansı başvurusunda bulunur. Ön lisans sahibinin, ön lisans süresi sona ermeden önce üretim lisansı başvurusunda bulunmaması halinde, ön lisans süresinde yerine getirilmesi gereken yükümlülüklerin ikmal edilmemiş olduğu kabul edilir.
Piyasada faaliyette bulunmak isteyen tüzel kişiler, lisans almak için Kurul kararıyla yürürlüğe konulan “Ön lisans ve Lisans İşlemleri ile İlgili Başvurulara İlişkin Usul ve Esaslar” uyarınca sunulması gereken bilgi ve belgeleri EPDK Başvuru Sistemi üzerinden Kuruma sunmak suretiyle başvurur
Piyasada faaliyet göstermek üzere lisans başvurusunda bulunacak özel hukuk hükümlerine tabi tüzel kişinin,
a) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümleri doğrultusunda anonim şirket ya da limited şirket olarak kurulmuş olması,
b) Anonim şirket olarak kurulmuş olması halinde, sermaye piyasası mevzuatına göre borsada işlem görenler dışındaki paylarının tamamının nama yazılı olması ve şirketin borsada işlem görmek üzere ihraç edilecekler hariç hamiline yazılı pay senedi çıkarmaması,
c) Kendisi ile tüzel kişinin;
1) Doğrudan veya dolaylı payına sahip olan gerçek veya tüzel kişi veya kişilerin,
2) Yönetim Kurulu başkan ve üyeleri ile limited şirketlerde müdürlerin, Kanunun 5 inci maddesinin sekizinci fıkrası kapsamında yasaklı olmaması,
ç) UETS üzerinden tebligat adresi alması ve bu adresi tebligata açık tutması zorunludur.
Başvuru sırasında tüzel kişilerden istenen belgelerin gereğine uygun olarak sunulup sunulmadığı hakkındaki inceleme, belgelerin Kuruma sunulma tarihini izleyen on iş günü içerisinde tamamlanır. Gereğine uygun olarak yapılmadığı tespit edilen lisans başvurularındaki eksikliklerin ilgilisine tebliğ tarihinden itibaren on beş iş günü içerisinde giderilmesi istenir ve söz konusu eksikliklerin giderilmediği takdirde başvurunun yapılmamış sayılarak başvuru sırasında Kurum evrakına sunulan belgelerin iade edileceği bildirilir.
Üretim lisansı başvurularında, yapılan değerlendirme sonucunda;
Ön lisans kapsamında öngörülen yükümlülüklerinden herhangi birinin süresi içerisinde tamamlanmadığının anlaşılması halinde, söz konusu tüzel kişinin başvurusu, Kurul kararı ile reddedilir.
Ön lisans kapsamında öngörülen yükümlülüklerin süresi içerisinde tamamlanmış olduğu sonucuna varılması halinde, söz konusu tüzel kişiye Kurul kararı ile üretim lisansı verilir.
Lisanslar, lisans sahibinin talebi üzerine lisans süresinin bitiminden başlar. Kanunda öngörülen asgari süreler gözetilmek suretiyle her defasında en fazla kırk dokuz yıl için yenilenebilir.
Hak kaybına uğradığını iddia eden başvuru sahiplerinin bu işlemlere karşı hangi yargı kolunda dava açacağı, bir başka ifadeyle dava açılacak görevli mahkemelerin hangi yargı merci olacağı uyuşmazlık mahkemelerine konu olmuştur.
Her ne kadar adli ve idari yargı mercii konusunda tam bir istikrar sağlanamamış olsa da Uyuşmazlık Mahkemesi kararları doğrultusunda Danıştay 13. Dairesinin (Bu Karar ile Danıştay 13. Dairesi, ilgili şebeke işletmecisi olarak elektrik dağıtım şirketlerinin lisanssız elektrik üretimine dair görevlerini icra etmek için yürüttüğü faaliyetleri kapsamındaki işlemlerine karşı açılacak davalarda ve bilhassa çağrı mektubu edinilmesi ve bağlantı anlaşmasının imzalanması sürecine ilişkin uyuşmazlıklarda İdare Mahkemelerinin görevli olacağına hükmetmiştir.) nihai karara ulaşılması sonucunda; Üretim yapmak isteyen gerçek ve /veya tüzel kişi lisanssız üretim için ilgili dağıtım firması ile lisanslı üretim için ise Kurum nezdinde uyuşmazlık yasaması halinde İdari Yargı bünyesinde dava yoluna başvurabileceklerdir.
İdari davalar, özellikle enerji ve madencilik hususunda uzmanlık gerektiren bir alandır. Elektrik piyasasında lisanslama süreci başvuru yolları ve uyuşmazlıkları için idare hukuku avukatı ile çalışmanız veya danışmanlık hizmeti almanız sizlerin menfaatlerini koruyacak, ileride oluşabilecek hak kayıplarının önüne geçecektir.
