İçerik Başlıkları
Asker kişiler hakkında geçici görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilmektedir. Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde çalışmakta olan uzman erbaş, uzman çavuş, astsubay ya da subay gibi askeri personeller hakkında uygulanabilen bu tedbire ilişkin hükümleri makalemizde inceledik.
Asker Kişiler Hakkında Geçici Görevden Uzaklaştırma Nedir?
Geçici olarak görevden uzaklaştırma, disiplinsizlik veya suç nedeniyle hakkında inceleme ve araştırma yapılan askeri personelin, bu inceleme ve araştırmanın emniyet ve selamet açısından görevinin başında kalmasının sakıncalı görülmesi durumunda uygulanan bir idari yaptırım ve tedbirdir. Askeri personelin geçici olarak görevden uzaklaştırılmaları, 31.01.2013 tarihli 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununun 29. maddesinde düzenlenmiştir. Geçici görevden uzaklaştırma TSK bakımından farklılık gözettiği ayrıca ele alınması gereklidir.
Kanun, geçici olarak görevden uzaklaştırmayı bir disiplin cezası olarak değil, idari yaptırım ve tedbir olarak nitelendirmektedir. Bu bakımdan geçici olarak görevden uzaklaştırılması personelin ceza aldığı anlamına gelmemektedir. Ancak Kanun idari yaptırımların da nitelik ve niceliklerine uygun olarak; personel hakkında yapılacak sicil, terfi, atama, ayırma, ilişik kesme, sözleşme feshi, özellikli görevlere seçim, benzeri idari işlemlerde göz önünde bulundurulacağını hükme bağlamıştır. Dolayısıyla geçici olarak görevden uzaklaştırmanın da personel hakkında disiplin cezasına benzer olumsuz sonuçlara sebep olma ihtimali mevcut bulunmaktadır.
Bu durumun Türk Silahlı Kuvvetleri gibi disipline ve sicile büyük önem veren bir kurumda personelin mesleki kariyer ve geleceğini olumsuz etkilemesi, hatta bunun da ötesinde ilişiğinin kesilmesi gibi sonuçlara yol açabilmesi mümkün ve muhtemeldir. Bu itibarla öncelikle bu yaptırıma maruz kalmamak için gereken dikkat ve hassasiyetin gösterilmesi, her şeye rağmen geçici olarak görevden uzaklaştırılma durumunda da sürecin hukuki yönden titizlikle takibi büyük önem taşımaktadır. TSK geçici görevden uzaklaştırma 2018 yılında çokça başvurduğu bir yol olup devamında ihraç kararlarına kadar gidecek sürecin başlangıcıdır. Asker Kişiler Hakkında Geçici Görevden Uzaklaştırma tedbiri Fetö kapsamında sıklıkla başvurulan bir yöntemdir.
Görevden Uzaklaştırma Nedenleri?
Kanuna göre; “disiplinsizlik veya suç teşkil edebilecek bir fiili nedeniyle hakkında yapılan inceleme ve araştırmanın emniyetli ve sıhhatli olarak devam etmesi amacıyla, görevi başında kalmasında sakınca görülecek subay, astsubay, uzman erbaş veya sözleşmeli erbaş ve erler idari izinli sayılarak görevinden geçici olarak uzaklaştırılabilir.“
Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanabilmesi için personel hakkında disiplinsizlik ya da suç nedeniyle inceleme, araştırma başlatılmış olması, personelin görevi başında bulunmasının hakkındaki inceleme ya da araştırmanın sağlıklı ve güvenli yürütülmesi açısından sakıncalı olması gerekmektedir. Personel hakkında disiplinsizlik veya suç nedeniyle başlatılan herhangi bir inceleme ve araştırmanın mevcut olmaması durumunda geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbirinin uygulanabilmesi mümkün değildir.
Personel hakkında disiplinsizlik veya suç nedeniyle başlatılan bir inceleme, araştırmanın varlığı halinde dahi, görevinin başında bulunması inceleme ve araştırmanın sıhhat ve emniyetine halel getirmeyecek ise geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanamaz. Son olarak, görevden uzaklaştırma tedbiri şartlarının oluşması halinde zorunlu olarak uygulanması gereken bir tedbir değildir. Hakkında disiplinsizlik ya da suç nedeniyle inceleme ve araştırma başlatılan aynı zamanda görevde olması sakıncalı olan personel görevden uzaklaştırılmayabilir. Tüm bunlar disiplin amiri konumundaki yetkilinin takdirinde bulunmaktadır. Ancak idareye tanınan bu takdir yetkisi mutlak ve sınırsız değildir, mevzuata ve hukuka uygun olarak objektif, nesnel bir biçimde ve kamu yararı amacına uygun olarak kullanılması gerekmektedir. görevden uzaklaştırma nedenleri ilgili madde de tek tek sayılmış olup bu durumlar haricinde uygulanması mümkün değildir.
Görevden Uzaklaştırma Tedbiri Kimler Hakkında Uygulanır?
Kanun, geçici olarak Asker Kişiler Hakkında Geçici Görevden Uzaklaştırma tedbirinin subay, astsubay, uzman erbaş veya sözleşmeli erbaş ve erler hakkında uygulanabileceğini belirtmiştir. 4678 sayılı Türk Silahlı Kuvvetlerinde İstihdam Edilecek Sözleşmeli Subay ve Astsubaylar Hakkında Kanunun 22. maddesine göre sözleşmeli subay ve sözleşmeli astsubaylar hakkında muvazzaf subay ve astsubaylara uygulanan disiplin ve ceza hükümleri uygulanacaktır. Bu bakımdan sözleşmeli subay ve sözleşmeli astsubaylar hakkında da geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanabilir.
Askeri hakimler, askeri öğrenciler, sivil memurlar ve yukarıda sayılanların haricindeki personel 6413 sayılı Kanunun kapsamında olmadığından bunlar hakkında geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbiri uygulanamaz. Bunlar kendi özel kanunlarındaki disiplin hükümlerine tabidir. Söz gelimi Türk Silahlı Kuvvelerinde görev yapan sivil memurlar 657 saylı Devlet Memurları Kanunu hükümleri çerçevesinde görevden uzaklaştırılabilir.
Görevden Uzaklaştırma Kararını Hangi Disiplin Amiri Verir?
Geçici olarak görevden uzaklaştırma kararı disiplin amiri konumundaki asgari tugay ve eşiti ile daha üst seviyedeki birlik, karargâh veya kurum amirleri tarafından verilebilir. Sıralı disiplin amirleri ve disiplin soruşturmacıları yetkili amirden personelin geçici olarak görevden uzaklaştırılmasını isteyebilirler. Kanunda belirtilenlerin dışındaki yetkililerin geçici olarak görevden uzaklaştırma kararı alma ya da teklif etme yetkileri yoktur. Yetkili olmayan amir tarafından teklif edilen ya da alınan geçici olarak görevden uzaklaştırma kararı hukuka aykırıdır.
Görevden Uzaklaştırma Süresi Ne Kadardır?
Geçici olarak görevden uzaklaştırma kararı on beş iş gününe kadar verilebilir. İhtiyaç duyulması halinde bu süre yetkili amir tarafından bir katına; ilgili bakanın onayı ile de bir yıla kadar artırılabilir. Geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbir uygulanırken Kanunda öngörülen bu sürelere ve usule uyulmaması yapılan işlemin hukuka aykırılığı sonucunu doğuracaktır.
Görevden uzaklaştırma tedbiri; süresi sonunda başka bir işleme gerek kalmadan ortadan kalkar. Gerek görülmesi veya görevden uzaklaştırmaya neden olan fiilin herhangi bir suç veya disiplinsizlik teşkil etmediğinin anlaşılması halinde kararı veren disiplin amiri tarafından sürenin tamamlanmasından önce de kaldırılabilir. Personel de bu süre zarfında hakkındaki geçici olarak görevden uzaklaştırma kararının kaldırılmasını üst makamdan ya da üst makam yoksa işlemi yapmış olan makamdan isteyebilir. Bu talebinin reddi veya reddedilmiş sayılması halinde yargı yoluna başvurabilir.
Görevden Uzaklaştırmanın Sonuçları
Görevden uzaklaştırılan personel idari izinli sayılır. Bu süre içinde ilgili personelin asker kişi sıfatı devam eder, ancak emir veremez. Görevden ayrı kalınan süre hizmete dahildir. Bu bakımdan geçici olarak görevden uzaklaştırılan personelin görevi başında kalamaması ve emir verememesi dışındaki hak ve sorumluluklar devam eder. Söz gelimi garnizon terk izni almadıkça garnizon dışına çıkamaz. Kanunda açıkça düzenlenmediğinden ve idari izinli sayıldığından devlet memurlarının aksine aylık ücretlerini kesintisiz bir şekilde almaya devam eder. TSK görevden uzaklaştırma maaş durumu etkilenmediği için caydırıcı bir idari yaptırım olmamakla birlikte Sayıştay raporlarında bu durumun devleti zarara uğrattığı ele alınmıştır.
Geçici olarak görevden uzaklaştırmaya ilişkin bilgi ve belgeler, ilgililerin şahsi dosyalarına konularak muhafaza edilir ve kayıt altına alınır. Geçici olarak görevden uzaklaştırma, nitelik ve niceliklerine uygun olarak; personel hakkında yapılacak sicil, terfi, atama, ayırma, ilişik kesme, sözleşme feshi, özellikli görevlere seçim ve benzeri idari işlemlerde göz önünde bulundurulur. Bu bakımdan Kanunda disiplin cezası olarak sayılmasa da geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbirinin de mesleki kariyer açısından disiplin cezalarına benzer etki ve sonuçları olmaktadır.
Bu durum Türk Silahlı Kuvvetleri gibi disiplin ve sicilin ön planda olduğu kurumlarda görevli personel için büyük önem taşımaktadır. Bu itibarla askeri personelin geçici olarak görevden uzaklaştırmayla sonuçlanacak tutum ve davranışlardan kaçınması, böyle bir yaptırıma maruz kalmaları durumunda da süreci hukuki yönden hassasiyetle takip etmeleri gerekmektedir.
657 Sayılı Kanun Kapsamındaki Görevden Uzaklaştırmayla Karşılaştırma ve Farklar
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu da 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununa benzer bir şekilde görevden uzaklaştırmayı ihtiyati bir tedbir olarak tanımlamaktadır. Bununla birlikte her iki Kanunda düzenlenen görevden uzaklaştırma tedbirleri arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre görevden uzaklaştırma, haklarında idari soruşturma veya ceza kovuşturması olan devlet memurları hakkında söz konusu olabilecektir. 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu ise haklarında inceleme ve araştırma yapılmasını askeri personelin geçici olarak görevden uzaklaştırılması için yeterli görmektedir.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre görevden uzaklaştırılan memurlara bu süre içinde aylıklarının üçte ikisi ödenmektedir. 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununa göre geçici olarak görevden uzaklaştırılan askeri personel ise aylıklarını kesintisiz bir şekilde tam olarak almaya devam etmektedirler.
- 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu disiplin soruşturmasından kaynaklanan görevden uzaklaştırma için en fazla üç aylık bir süre öngörmüştür. Memur hakkında ceza kovuşturması söz konusu ise memurun durumunun her iki ayda bir değerlendirilmesi gerekmektedir. 6413 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanununda ise asker personel hakkında uygulanacak geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbirinin süresi 15 gün olarak belirlenmiş ve yetkili amir tarafından bu sürenin bir katına, ilgili bakanın onayı ile de bir yıla kadar artırılabileceği hükme bağlanmıştır.
Hukuka Aykırılık Halleri
Geçici olarak görevden uzaklaştırma tedbirinin Kanunda belirtilen esas ve usullere aykırı bir şekilde alınması ve uygulanması işlemin hukuka aykırılığı sonucunu doğuracaktır. Bu konuda söz konusu olabilecek hukuka aykırılıklar aşağıda örnek olarak gösterilmiştir:
- Personelin herhangi bir disiplinsizliğinin ya da suç teşkil edebilecek bir fiilinin olmaması ya da hakkında herhangi bir inceleme ve araştırmanın bulunmaması veya görevi başında kalmasının hakkındaki inceleme ve araştırmanın sıhhat ve emniyeti açısından bir sakınca oluşturmamasına rağmen geçici olarak görevden uzaklaştırılması,
- Geçici olarak görevden uzaklaştırma kararının yetkili olmayan amir tarafından teklif edilmesi ya da verilmesi
- Kanunda belirtilen usul ve sürelere uyulmaması,
- Geçici olarak görevden uzaklaştırma kararının kaldırılması talebinin haklı ve hukuka uygun bir gerekçe olmaksızın reddedilmesi,
- Geçici olarak görevden uzaklaştırma nedeniyle personelin mali ve sosyal haklarında kesintiye gidilmesi, söz gelimi aylık ücretinden kesinti yapılması ya da sosyal tesislere girişinin engellenmesi
Görevden Uzaklaştırma Kararına Karşı İdari Başvuru ve Yargı Yolu
Mevzuata ve hukuka aykırı olan geçici olarak görevden uzaklaştırma kararlarına karşı dava açma süresi içinde işlemin kaldırılması ya da geri alınması talebiyle üst makama veya işlemi yapmış olan makama başvuruda bulunulabilir. Görevden uzaklaştırma itiraz mümkün olsa da pratikte hiç bir faydası yoktur. Bu başvurunun reddi veya reddedilmiş sayılması üzerine idari dava açılabileceği gibi, geçici olarak görevden uzaklaştırma kararına karşı idari başvuru yolu kullanılmaksızın doğrudan yargı yoluna gidilmesi de mümkündür. İdare mahkemesine açılacak yürütme durdurma istemli iptal davasında ivedilikle lehe karar alınıp kişinin mesleğine dönmesi sağlanmalıdır.
Kanun idari yaptırımların da nitelik ve niceliklerine uygun olarak; personel hakkında yapılacak sicil, terfi, atama, ayırma, ilişik kesme, sözleşme feshi, özellikli görevlere seçim ve benzeri idari işlemlerde göz önünde bulundurulacağını hükme bağlamıştır. Dolayısıyla geçici olarak görevden uzaklaştırmanın da personel hakkında disiplin cezasına benzer olumsuz sonuçlara sebep olma ihtimali mevcut bulunmaktadır. Bu durumun Türk Silahlı Kuvvetleri gibi disipline ve sicile büyük önem veren bir kurumda personelin mesleki kariyer ve geleceğini olumsuz etkilemesi muhtemeldir. Hatta bunun da ötesinde ilişiğinin kesilmesi gibi sonuçlara yol açabilmesi mümkündür. Bu itibarla öncelikle bu yaptırıma maruz kalmamak için gereken dikkat ve hassasiyetin gösterilmesi, her şeye rağmen geçici olarak görevden uzaklaştırılma durumunda da sürecin hukuki yönden titizlikle takibi büyük önem taşımaktadır.
